Dünyada ve Türkiye’de Şeker Pancarı Hangi Bölgede Yetişir?
Dünya’da küresel çapta şekerin üretim ve tüketim miktarının birbirine yakın olduğu söylenebilir. Şekerin saklanabilen bir gıda olması nedeniyle bazı yıllarda meydana gelen arz fazlası stoklanır, üretimin az olduğu yıllarda talebin karşılanması için kullanılır.
Tablo 1’e bakıldığında 2013/14 ve 2014/15 dönemlerinde dünyada şeker üretiminde artış olduğu ve arzın fazlalığı göze çarpar. 2015/16 sezonunda % 7 oranında üretim azalmış, tüketim de % 1 oranında artmıştır. Bu iki durumdan kaynaklanan arz açığı 4 milyon tona ulaşmıştır. 2016/17 döneminde üretim % 4 oranında artmıştır. 2017/2018’de ise üretim % 13 oranında artarak toplam 194,2 milyon tona yükselmiştir. 2019/2020 yılı içerisinde üretim ve stoklarda azalma meydana gelmiştir, böylece arz açığı 4,2 milyon ton olmuştur. 2019/20 sezonunu takip eden üç yılda dünyada şeker üretim ve tüketimi artmış, stoklarda azalma görülmüş, buna rağmen arz fazlası ortaya çıkmıştır. Küresel çapta şeker üretimi 2022/23 sezonu tahminlerine göre toplam 85 ülkede yapılacaktır. Dünya şeker üretimi bir sezon öncesine göre % 1 oranında artacak, 182,9 milyon tona ulaşacaktır. Şekerin 32,6 milyon tonu pancardan, 144 milyonu ise kamıştan üretilecektir.
Dünya Şeker Ölçeği (milyon ton)
| Dönem | İthalat | Tüketim | Üretim | İhracat | Sonu Stok | Dönem Arz Fazlası/ Açığı |
| 2013/14 | 51,5 | 165,7 | 176,0 | 58,0 | 44,8 | 10,3 |
| 2014/15 | 50,2 | 168,0 | 177,6 | 55,0 | 48,8 | 9,6 |
| 2015/16 | 54,6 | 169,0 | 165,0 | 54,2 | 44,4 | -4,0 |
| 2016/17 | 155,5 | 169,1 | 172,1 | 60,0 | 42,1 | 3,0 |
| 2017/18 | 56,0 | 173,5 | 194,2 | 65,8 | 51,9 | 20,7 |
| 2018/19 | 53,8 | 173,0 | 179,2 | 57,8 | 53,2 | 6,2 |
| 2019/20 | 53,0 | 170,7 | 166,5 | 53,1 | 48,1 | -4,2 |
| 2020/21 | 55,2 | 171,1 | 180,1 | 62,7 | 48,8 | 9,0 |
| 2021/22 | 54,2 | 174,5 | 181,1 | 63,1 | 45,7 | 6,6 |
| 2022/23 | 56,6 | 178,8 | 182,9 | 63,4 | 45,4 | 4,1 |
Kaynak: USDA, 2022
Şeker Pancarı Ekim Alanı ve Üretimi
Dünyada genelinde 52 ülkede şeker pancarı üretimi yapılır. Küresel ölçekte şeker üretiminde Türkiye % 9,1’lik paya sahiptir, Rusya, ABD, Fransa ve Almanya’nın ardında 5.sırada bulunur. İklim koşulları nedeniyle Türkiye, şeker pancarından üretim yapan ülkelerdendir.
En Yüksek Şeker Pancarı Üreticisi Ülkeler (2020)
| Ülke | Ekim Alanı (ha) | Üretim (ton) | Verim (t/ha) |
| Rusya | 916.647 | 33.915.086 | 37.0 |
| ABD | 462.280 | 30.497.740 | 66.0 |
| Fransa | 420.890 | 26.195.460 | 62.2 |
| Almanya | 386.000 | 28.618.100 | 74.1 |
| Türkiye | 336.348 | 23.025.738 | 68.5 |
| Mısır | 263.543 | 13.043.612 | 49.5 |
| Polonya | 245.920 | 14.171.540 | 57.6 |
| Ukrayna | 220.000 | 9.150.180 | 41.6 |
| Çin | 195.246 | 11.597.764 | 59.4 |
| İngiltere | 111.100 | 5.980.000 | 53.8 |
| Diğerleri | 881.099 | 56.773.623 | 47.8 |
| Dünya | 4.439.073 | 252.968.843 | 56.99 |
Kaynak: FAO, 2022
Şeker Pancarı Hangi Bölgede Yetişir?
Türkiye’nin iklim yapısı incelendiğinde, İç Anadolu bölgesinin iklim özellikleri şeker pancarının yetiştirilmesi için elverişlidir. Şeker pancarının yarıdan fazlası bu bölgeden elde edilir. İlkbaharda konvansiyonel kırkikindi yağışlarına sahiptir, ayrıca karasal iklim nedeniyle yazları da sıcak, kurak geçer. Bu nedenle, İç Anadolu bölgesinde şeker pancarı doğal yetişen bitki çeşididir. En fazla şeker pancarı İç Anadolu bölgesinde yetiştirilir, ürünün bu bölgede rekoltesi de yüksektir.
Şeker pancarından verim alınması için bitkinin yetiştiği bölgenin toprak seçimi, iklim özellikleri, sulama koşulları dikkate alınmalıdır. Ayrıca şeker pancarı yetiştirilirken bakım, koruma, sulama işlemleri de ürünün rekoltesi açısından önemlidir. 500 m. altında deniz seviyesine yakın arazilerde şeker pancarının verimi azalır. Genellikle deniz seviyesinden 800 m. yükseltideki alanlar şeker pancarı yetiştirmede daha verimli bölgelerdir. Ayrıca ürün yetiştirilirken gübre kullanılması, haşerelere karşı zirai mücadele, organik tarım, GDO’suz tohum vb. koşullara dikkat edilmesi, şeker pancarının bakımının yapılması ürünün verimliliğini artırır. [1]
Türkiye’de En Çok Şeker Pancarı Yetiştirilen Bölgeler
Türkiye’de İç Anadolu bölgesi ile birlikte Doğu Anadolu, İç Batı Anadolu, Marmara bölgesi, Batı ve Orta Karadeniz bölgelerinde de şeker pancarı yetiştirilir. Ancak şeker pancarı için her bölgeden alınan verim aynı değildir. Şeker pancarının en çok yetiştiği ve rekoltesinin yüksek olduğu bölgeler; Ege bölgesi, İç Anadolu bölgesi ve Doğu Anadolu bölgesidir. [2]
En Çok Şeker Pancarı Üretimi Yapan İller
Şeker pancarı Ege bölgesinin İç Batı bölümünde yer alan illerden; Afyon, Uşak, Denizli, kıyı bölümünde yer alan; İzmir, Aydın şehirlerinde yetiştirilir. İç Anadolu bölgesinde yer alan; Konya, Yozgat, Eskişehir illerinde şeker pancarı üretimi vardır. Ayrıca Şanlıurfa, Muş, Malatya gibi illerde İç Anadolu bölgesine göre verimi az olsa da şeker pancarı ekimi yapılır. Ancak her ilde üründen beklenen verim ve kalite aynı değildir. TÜİK verilerine göre şeker pancarı üretiminde en çok üretim yapan iller; Konya, Eskişehir ve Yozgat olarak sıralanabilir.[3]
Şeker Pancarı Yetiştirmeye Uygun İklim Özellikleri
Şeker pancarı ilk ekildiğinde sulama, hasadında kuraklık isteyen bir bitkidir. İlkbahar döneminde yağışlı, yaz dönemlerinde sıcak ve kurak olan iklimler şeker pancarının yetiştirilmesi için verimli alanlardır. [4]
Şeker Pancarı Hangi Bölgede Yetişmez?
Şeker pancarı, Doğu Karadeniz bölgesinde yetişmez. Bunun sebebi, Doğu Karadeniz bölgesinin her mevsim yağışlı olması, ayrıca ılıman bir iklime sahip olmasıdır. Güneydoğu Anadolu bölgesinde ise şeker pancarı üretimi diğer bölgelere göre daha azdır. Güneydoğu Anadolu bölgesinin az yağışlı olması, ilk ekiminde sulama gerektiren şeker pancarı üretimi açısından olumsuz bir durumdur. Ancak şeker pancarının yetiştirildiği bölge ilkbahar yağışı almasa bile tarımsal sulama yöntemleri kullanılarak bu ürün yetiştirilebilir. Güneydoğu Anadolu bölgesi, şeker pancarı için hasat zamanında uygun kuraklığa sahip olmasına rağmen bitkinin yetişmesinde gereken yağışa sahip değildir. Bundan dolayı, bu bölgede şeker pancarı ekimi azdır. Ancak GAP (Güneydoğu Anadolu Kalkınma Projesi) ile bölgede sulu tarıma başlanması sonucunda şeker pancarı bu bölgede de yetiştirilmeye kısıtlı bir şekilde başlanmıştır.[5]
Uygun Olmayan İklim Özellikleri
Her mevsim yağışlı ve ılıman olan Karadeniz iklimi şeker pancarı yetiştirilmesine uygun değildir. Ayrıca ilkbahar mevsimi kurak geçen, yağış almayan iklimler de şeker pancarı ekimi için uygun olmayan iklim özellikleridir. İlk ekimde sulama için ilkbaharın yağışlı, hasatta kuraklık için yazların sıcak geçtiği iklimler şeker pancarı üretimi için elverişli iklim koşullarıdır.[6]