Sulama Teknolojileri

Modern sulama yöntemleri, ilerleyen sulama teknolojileri ile birlikte gelişmeye devam ediyor. Bu yöntemlerden biri olan damla sulama henüz yüzde 14’lük bir paya sahip olsa da verim ve enerji tasarrufu avantajları ile kullanımı yaygınlaşıyor. Hektaş da damla sulamaya özel bitki besleme ürünleriyle üreticinin verimliliği arttırmasına destek oluyor.

Bitkilerin ihtiyacı olan ve doğal yollarla karşılayamadığı suyun  uygun yöntemlerle toprağa verilmesi anlamına gelen sulama, tarımda hayati öneme sahip. Çok eski tarihlerden beri sulu tarım yapan insanoğlunun sulama kanalları inşa etmesi, ilkel sulama makinelerini geliştirmesi ile süren sulama serüveni, salma sulama, yağmurlama sulama, pivot sulama, damla sulama gibi yöntemlerle devam ediyor. Son 50 yılda hızla ilerleme gösteren tarımsal sulamada modern sulama yöntemlerine geçiş yaşanıyor.

Salma sulama birinci sırada

Yüzde 35’i tarım alanı olan Türkiye’de drenaj ve tesviye noktasında sorun yaşanması sulu tarıma geçişte sıkıntılara sebep oluyor. Türkiye’de toprakların yaklaşık üçte biri tarım arazisi olarak kullanılıyor. 25,7 milyon sulanabilir arazinin sadece 8,5 milyon hektarı sulanıyor. Nadasa bırakma, sulama tesislerinin yetersizliği, tarım alanlarının yerleşime, sanayi ve turizme açılması gibi nedenler de Türkiye’de tarımsal sulamanın gelişmesine engel oluyor. Devlet Su İşleri (DSİ) verilerine göre sulanan arazinin yüzde 67’lik kısmında yüzeysel yani salma sulama gerçekleştiriliyor. Suyun dağıtımının açılan kanallar aracılığıyla yapıldığı salma sulama, su tutma kapasitesi yüksek, derin, drenajı iyi, orta ve ağır bünyeli topraklarda daha etkili oluyor. Su uygulama randımanının düşük olduğu salma sulama yönteminde derine sızan su çok olduğundan drenaj ve arazinin aşırı tuzlulaşması gibi sorunlar yaşanabiliyor.

Toprak altı ve toprak üstü olmak üzere iki şekilde yapılan damla sulama yöntemi ürünün ihtiyacı olan su miktarının azar azar doğru zamanda verilmesi esasına dayanıyor. Damla sulama sistemi kurulmadan önce arazinin yapısını da gözeterek projenin oluşturulması, üreticinin geniş ve zorlu arazilerde ilgili teknik ekiplerden kurulum desteği alması öneriliyor

Modern sulama teknolojileri gelişiyor

DSİ’nin 2016 verilerine göre Türkiye’de tüketilen suyun yüzde 73’ü tarımsal sulama amaçlı kullanılıyor. Tatlı su kaynaklarının azalması nedeniyle her geçen gün bu kaynakların önemi artarken 2023 hedeflerinde tarımsal sulama payının yüzde 64’e indirilmesi amaçlanıyor. Tarımsal sulama payının azaltılmasında enerji ve su tasarrufu sağlayan sulama teknolojilerinde modern yöntemleri kullanmak büyük önem taşıyor.

Ilıman ve nemli iklime sahip bölgelerde tamamlayıcı sulama olarak başlayan modern sulama yöntemlerinden yağmurlama sulama, Sanayi Devrimi’nden sonra teknolojik ilerlemelerle gelişme gösterdi. Türkiye’de ilk kez 1960’larda Ege bölgesinde kullanılmaya başlayan basınçlı sulama yöntemlerinden yağmurlama sulama zamanla diğer bölgelere yayıldı. Yüzey sulama yöntemlerinden sonra yüzde 19 ile en çok tercih edilen bu yöntemde, belirli bir kaynaktan alınan su basınç yardımıyla tarlaya kadar getiriliyor ve toprağa püskürtülüyor.

Dik ve engebeli arazilerde hiç tesviyeye gerek duyulmadan ya da çok az tesviye aracılığıyla yağmurlama sulama yapılabiliyor. Sulama suyunun derine sızmasını, yüzeysel sulamalardaki gibi yüzeyden su kayıplarının yaşanmasını engelleyen yağmurlama sulama, suyun az olduğu geniş alanların sulanmasına imkân tanıyor. Öte yandan yağmurlama sulamada rüzgârlı havalarda su dağılım randımanında düşüş yaşanıyor. Sulama gündüz gerçekleştiriliyorsa sıcak ve kurak bölgelerde buharlaşma ile su kayıpları yaşanabiliyor. Bir diğer olumsuz özellik ise sulama işlemi bitkilerin tozlaşma dönemine denk gelirse döllenmeye engel olabiliyor. Ayrıca bitki yaprakları ıslandığından çeşitli hastalıklar da gelişebiliyor.

Damla Sulamanın Avantajları

• Geleneksel salma sulamaya göre yüzde 70 su tasarrufu sağlıyor.
• Ürüne göre verimi yüzde 20-90 oranında arttırıyor.
• Fertigasyona imkân tanıyarak bitki beslemeyi kolaylaştırıyor.
• Eşit dağılan su sayesinde uniform bitki gelişimini ve verimliliği arttırıyor.

Türkiye’de Damla Sulamanın Yaygın Olduğu Alanlar: Örtü altı, meyve bahçeleri, bağlar, domates, mısır.

Büyük alanlarda pivot sulama avantajı

Modern sulama yöntemlerine geçiş yavaş yavaş hızlanırken büyük alanların sulanmasında pivot sulama önemli avantajlar sağlıyor. Tüm işlemleri otomatik olarak gerçekleştiren pivot sulamada yer altı ve üstü sulardan faydalanılarak doğrusal şekilde sulama yapılabiliyor. Galvaniz kaplı çelik borulardan ve çelik konstrüksiyondan oluşan pivot sulama sistemleri yüzde 15’e varan eğimde çalışabilme özelliğine sahip. Pivot sulama su dağılımını homojen yaparak işçilik, su ve zaman tasarrufu sağlıyor. Tek bir pivot sulama sistemi ile 3 bin 800 dekar alan sulanabiliyor.

Su tasarrufu ve verim artışı sağlayan damla sulama

Son yıllarda üreticinin yönlendiği bir diğer modern sulama yöntemi ise damla sulama. Toprak altı ve toprak üstü olmak üzere iki şekilde yapılan sulama yöntemi ürünün ihtiyacı olan su miktarının azar azar doğru zamanda verilmesi esasına dayanıyor. Damla sulama sistemi kurulmadan önce arazinin yapısını da gözeterek projenin oluşturulması, üreticinin geniş ve zorlu  arazilerde ilgili teknik ekiplerden kurulum desteği alması öneriliyor. Sistemde kullanılan boruların kalitesi ise her delikten akan su miktarını doğrudan etkileyeceğinden üreticinin verimini de etkiliyor.

Yağmurlama sulama gibi basınçlı sulama yöntemi olan damla sulamada sistemin kurulumu bir kez yapılıyor ve her sene kurulum gerektirmediğinden işçilik maliyeti de azalıyor. Kaliteli bir damla sulama sistemi bir kez kurulduğunda 8-10 yıl kadar kullanılabiliyor. Hem meyve grubunda hem de tarla bitkilerinde tercih edilebilen damla sulama, geleneksel sulama yöntemlerine göre ortalama yüzde 70’e varan oranda su tasarrufu ve tarım ürününe göre ise yüzde 20-90’a kadar verim artışı sağlıyor. Damla sulama toprakta çatlama, yarılma, sertlik gibi olumsuz durumların da önüne geçiyor. Türkiye’de damla sulama sistemlerinin yaygınlığı yüzde 14 civarında. İlk kurulum maliyeti yüksek olan damla sulama sistemleri kendini 4-6 yılda amorti ediyor.

Toprak altı damla sulama yaygınlaşıyor

Damla sulamanın son yıllarda özellikle yonca, mısır, şekerpancarı gibi ürünlerde kullanımı yaygınlaşan türü toprak altı damla sulama sistemi sulamayı zorlaştıran arazi yapısı, kötü iklim koşulları, yetersiz su havzası gibi olumsuzlukları ortadan kaldırıyor. Bakım maliyeti, 5-15 yıl arasında kullanılabilen borular sayesinde azalabiliyor. Sistemin toprak altında olmasından dolayı toprak üstü canlı hayvanlardan, ultraviyole ışınlardan ve hava sıcaklığı gibi değişimlerden etkilenmemesi boruların yıpranma olasılığını azaltıyor.

sulamada toprağa entegre edilen borular aracılığıyla su ve gübre damlalar halinde direkt bitkinin köküne ulaşıyor. Fertigasyon adı verilen bu işlem sayesinde bitkinin ihtiyacı olan bitki besleme ürünü suyla birlikte  direkt köke uygulanmış oluyor. Meyve kalitesi ve tonajını arttıran fertigasyon sayesinde bakteriyel ya da mantari mücadele de kolaylıkla yapılabiliyor. Damla sulama ile yapılacak gübrelemede çeşitli noktalara dikkat etmek gerekiyor. Katı gübre kullanılıyorsa suda tamamen çözdürmek önemli noktalar arasında yer alıyor. Gübreleme tamamlandıktan sonra damla sulama sisteminin 10-15 dakika boyunca sadece su ile çalıştırılması da bir diğer yapılması gereken nokta olarak üreticilere öneriliyor.

BAŞLICA SULAMA YÖNTEMLERİNİN ORANSAL DAĞILIMI

%67 SALMA SULAMA

%19 YAGMURLAMA SULAMA

%14  DAMLA SULAMA

 

Damla Sulamaya Genel Bakış

• Topografya veya toprak tipi fark etmeksizin her türlü arazide kullanılabiliyor.
• Bitkilerin dengeli beslenmesinden dolayı uniform bitki gelişimi ve verim artışı sağlıyor.
• Tarla bitkilerinden meyve ağaçlarına kadar her türlü tarım ürününde kullanılabiliyor.
• Toprağın yüzeyinde su akışını engellediğinden yabancı ot kontrolünü sağlıyor.
• Girdilerde önemli ölçüde tasarruf sağlıyor, üreticinin kazancını ve kârlılığını arttırıyor.

Rakamlarla Damla Sulama

• Dünya genelinde sulanan tarım arazilerinin yüzde 4’ünde damla sulama sistemleri kullanılıyor.
• Salma sulama yöntemine göre yüzde 70 oranında su tasarrufu sağlıyor.
• Su kullanımında yüzde 95 verimlilik sağlıyor.
• Toprak altı damla sulamada yüzde 90-95 oranında sulama randımanı sağlanıyor.
• Toprak altı damla sulamada yüzde 25-30 verim artışı oluyor.