Kayısı Yetiştiriciliğine Dair Her Şey
Kayısı, yaz mevsiminin sevilen ve oldukça tüketilen meyveleri arasındadır. Ayrıca, ekonomik açıdan katma değeri yüksek bir tarım ürünüdür. Dünyada kayısı tarımı yüksek oranda yapılır. Kayısının anavatanı Orta Asya olarak kabul edilmekle birlikte Akdeniz ülkeleri, Çin, Kafkasya, İran gibi farklı coğrafyalarda yetiştiriciliği yapılır. Türkiye, İran, Cezayir ve Özbekistan gibi ülkeler kayısı yetiştiriciliği ile öne çıkar. Türkiye hem kalite hem de üretim açısından dünyada birinci sırada yer alır.
Türkiye’de kayısı yetiştiriciliği Karadeniz Bölgesi haricinde her bölgede yapılır. Özellikle Malatya kayısı yetiştiriciliğinde birinci sıradadır. Ülkenin toprak ve iklim koşulları kayısı tarımına uygundur. Kayısı yetiştirme koşulları nelerdir? Kayısı yetiştiriciliği nasıl yapılır? Kayısı tarımı ile ilgili detaylara gelin birlikte bakalım.
Kayısı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Kayısı yetiştiriciliği önemli evrelerden oluşur. Tarım ürünü için uygun yer seçimi, fidan dikimi, bahçe toprağının işlenmesi, dikime hazırlık yapılması, ağaçların bakımı, gübreleme, sulama ve budama, zararlılarla mücadele işlemlerinin yapılması kayısı yetiştiriciliğinde önemli aşamalardır.
Tarım Ürünü İçin Uygun Yer Seçimi
Kayısı yetiştiriciliğine uygun iklim ve toprak koşulları dikkate alınarak yer seçimi yapılmalıdır. Kayısı, nem oranı yüksek bölgelerde yetişmesi zor bir tarım ürünüdür. Bu nedenle, kayısı yetiştiriciliğine uygun bir bölgede kayısı tarımı gerçekleştirilmelidir. Özellikle güneş alan yamaç veya sırt alanları kayısı için uygun yerlerdir.
Bahçe Toprağının İşlenmesi
Kayısı fidanı dikilmeden önce bahçe toprağı işlenerek hazırlanmalıdır. Fidan için belirli en, boy genişliğinde ve yüksekliğinde çukur açılarak fidanlar için ocaklar hazır hale getirilmelidir. Toprağın fidana hazır hale getirilmesi, düzenli aralıklarla bakımının yapılması ürünün verimi, meyve kalitesi üzerinde etkili faktörlerdir.
Kayısı Bakımı
Kayısının dikilmesinden sonra belirli aralıklarla bitkinin yabancı otlardan ayıklanması, budanması, sulanma ve gübrelenmesi gibi bakım işlemleri gerçekleştirilmelidir. Kayısı yetiştiriciliği açısından bakım işlemi ağaçların korunması, tarım ürününün rekoltesinin artırılması açısından oldukça önemlidir.
Kayısı Yetiştirme Koşulları Nelerdir?
Türkiye’nin iklim ve toprak altyapısı kayısı yetiştirmek için oldukça verimlidir. Türkiye’de sadece nemli iklime sahip Karadeniz Bölgesi’nde kayısı tarımı yapılmaz. Bu bölge haricinde sıcak ve ılıman tüm bölgelerde kayısı tarımı mevcuttur. İlkbahar mevsimin ılıman, yaz aylarının sıcak geçtiği iklimler kayısı yetiştirmeye elverişlidir. Yetiştirme koşulları açısından kış mevsiminin soğuk geçtiği, ilkbahar donlarının fazla olduğu iklimler de kayısı için uygun değildir.
Kayısı ılık kış, sıcak yaz gibi iklim koşulları isteyen bir tarım ürünüdür. Çok soğuk havalarda ağaçlar ve yeni sürgünler zarar görür. Bu nedenle, uygun kayısı yetiştirme koşulları için güneş alan sırt ve yamaç bölgeler tercih edilmelidir.
Kayısı için toprak seçimi de önemli bir etkendir. Su tutmayan, derin, hafif kireçli, kumlu topraklar kayısı yetiştiriciliği için idealdir. Organik maddenin yüksek olduğu humuslu topraklarda kayısı yetiştiriciliği için tercih edilebilir. Toprağın pH derecesi ise 6,5 ile 7,5 aralığında olmalıdır.
Kayısı Fidanı Dikimi ve Hasat Zamanı
Kayısı fidanı dikimi genellikle sonbahar ve ilkbahar mevsimleri arasında yapılır. Kış mevsiminin çok soğuk geçmediği sahalarda kayısı fidanı kasım ayının ikinci haftasından itibaren dikilebilir. Ancak, kış mevsiminin soğuk olduğu bölgelerde tarım ürününün dikilmesi için ilkbahar mevsimi beklenmelidir. Bu iklimlerde mart veya nisan aylarında kayısı fidanı dikilebilir.
Kayısı fidanının dikilmesi için belirli ölçülerde çukurlar hazırlanmalıdır. Ön işlemleri ile bitkiye hazır hale getirilen topraklara iklime göre sonbahar veya ilkbahar aylarında kayısı fidanı dikilebilir. Bitkinin yatağı 60×60 cm genişliğinde 90 cm derinliğinde kazılmalıdır. Kayısı fidanı dik olacak şekilde çukura yerleştirildikten sonra en az 15 cm yüksekliğinde toprak atılarak üzeri kapatılmalıdır. İlk dikimden önce yatağa hayvan gübresi konulmamalıdır. Gübre, fidanın yanmasına sebep olabilir. Ancak, dikimden önce gübreleme yapılmak istenirse sahanın işlemesi sırasında araziye karıştırılarak toprakla harmanlanabilir. Fidanın ilk dikiminden sonra 10-15 lt aralığında can suyu fidana verilmelidir.
Kayısının hasat zamanı iklim ve toprak yapısına göre değişiklik gösterir. Kayısı fidanları 24 ay ile 48 ay aralığında gelişir ve meyve verir. Ağaç meyveye durduktan sonra ilkbaharın son ayı mayıstan itibaren bölgeye göre hasat yapılabilir. Sıcak ve kurak bölgelerde erken olgunlaşan kayısılar mayıs ayında toplanabilir. Ancak, ılıman bölgeler gibi meyvenin geç olgunlaştığı yerlerde kayısı hasadı yaz mevsimi içerisinde haziran, temmuz ve ağustos aylarında gerçekleştirilir.
Kayısı Gübreleme ve Sulama
Kayısı gübreleme ve sulama düzenli bakım için zaruri işlemlerdir. Belirli periyotlarla kayısıya gübreleme ve sulama işlemleri yapılmalıdır. Kayısı yetiştiriciliği için uygun gübreleme yapılması tarım ürününün verimi, meyve kalitesi üzerinde etkilidir. Ayrıca, doğru gübreleme ağaçların dayanıklılığının artmasına, zararlılarla mücadele için güç kazanmasına yardımcı olur. Gübreleme için en önemli aşama toprak analizidir. Analize göre toprak yapısında eksik olan maddeler için doğru gübre kullanmak önemlidir. Ancak, kayısı için standart olarak kullanılan gübreler şu şekilde sıralanabilir:
- 2-3 kg fosforlu gübre
- 5-6 kg azotlu gübre
- 4-5 kg potasyumlu gübre
Fosforlu ve potasyumlu gübrelerin tamamını ilkbaharın erken dönemi mart ayında uygulamalısınız. Azotlu gübrelerin ise ⅔’ü ilkbahar döneminde bitki çiçeklenmeden 20 gün önce vurulmalıdır. Kalan ⅓’ü ise hasattan yaklaşık 1 ay önce uygulanmalıdır.
Kayısının verimli olması için sulama işlemi de oldukça önemlidir. Özellikle meyvelerin olgunlaştığı yaz döneminde ağaçlar belirli periyotlarla sulanmalıdır. Kayısının sulanma işleminde toprak yapısı da dikkate alınmalıdır. Derin, su tutan topraklar kayısı meyvesinde zamklama gibi zararların ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle, sulama işleminden evvel kayısı fidanlarının fazla su birikmesini önleyen eğimli, derin ve su tutmayan topraklara dikilmesi gerekir. Doğru arazi seçiminden sonra ilk dikimde can suyu olarak 10-15 lt sıvı takviyesi yeterlidir. Bunun haricinde mayıs ayından ağustosa kadar 20 günlük periyotlar halinde sıcak ve yağmursuz bölgelerde 4-5 kere sulama yapılmalıdır. Ayrıca, kayısı meyveleri hasat edilmeden 10 gün öncede ağaçlar sulanmalıdır. Suyun miktarı da bu işlem için önemlidir. Yağmurlama, sızdırma, çanak ve tava olmak üzere 4 farklı yöntemle kayısı sulaması yapabilirsiniz.
Kayısı Yetiştiriciliğinde Zararlılarla Mücadele
Kayısı yetiştiriciliği için zararlı ve hastalıklarla mücadele işlemleri ürünün verimi açısından dikkate alınmalıdır. Bakımsız kalan ağaçlarda yeni sürgünler zarar görebilir, kuruma ortaya çıkabilir. Kayısı yetiştiriciliğinde en fazla görülen zararlılar; şeftali güvesi, doğu meyve güvesi, erik koşnili, dut kabuklu bit, san-jose kabuklu bit olarak sıralanabilir. Kayısı tarımında genellikle meydana gelen hastalıklar ise çiçek monilyası, dal yanıklığı, yaprak delen, bakteriyel kanser ve zamklanma, şeftali karalekesi olarak bilinir.
Kayısı yetiştiriciliğinde ortaya çıkan zararlı ve hastalıklarla mücadele için kültürel önlemler, zirai yöntemler kullanılır. Ağaçlarda ortaya çıkan zararlı veya hastalık belirtilerine göre ilk aşamada tespit yapılmalı, sonrasında gerekli işlem uygulanmalıdır. Nitekim, zararlı veya hastalık çeşidine göre uygulanan metotlar değişiklik gösterir. Uzmanların ve ziraat mühendislerinin tavsiyelerine göre zararlı, hastalık tespit edildikten sonra zirai mücadele yapılır.
Kayısı yetiştiriciliğinde verimlilik için bu ipuçlarından yararlanabilirsiniz. Kayısı fidanının dikilmesi, gübrelenmesi ve bakımı için ihtiyacınız olan ürünleri, ek takviye besinlerini Hektaş aracılığıyla temin edebilirsiniz. Bitkinin verimli büyümesi için zararlılarla mücadele hizmetlerinden faydalanabilirsiniz.
Kaynaklar
- https://isparta.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Faydal%C4%B1%20Bilgiler/%E2%80%8BBitkisel%20Yeti%C5%9Ftiricilik/Meyve%20Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi/Kay%C4%B1s%C4%B1%20Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi.pdf
- http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Kay%C4%B1s%C4%B1%20Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi.pdf
- http://silifke.ziraatodasi.org.tr/kayisi-yetistiriciligi