Kanola Yetiştiriciliğine Dair Her Şey: Kanola Nasıl Yetiştirilir?
Kanola yetiştiriciliği, özellikle bitkisel yağ üretimi için gerçekleştirilen zirai faaliyetleri içerir. Yağlık bir bitki olan kanola küresel çapta yaygın üretime sahiptir. Kanada, Hindistan Çin ve Polonya’da yaygın üretime sahip olan kanola bitkisinin Türkiye’nin hemen hemen her bölgesinde tarımı yapılır.
Türkiye’nin toprak ve iklim şartları kanola yetiştiriciliğine uygundur. Kanola üretimi Türkiye’de ilk olarak 1960’lı yıllarda yapılmıştır. Kanola yağ üretimi için son yıllarda bitkinin yetiştirilmesinde artış mevcuttur. Genellikle diğer yağlık bitkiler olan pamuk, soya, yer fıstığı, susam, aspir, mısır yetiştirilen bölgelerde kanola yağı üretimi için tarımı da yapılır. (1) Kanola yetiştiriciliği püf noktaları ile ilgili tüm detaylara gelin birlikte bakalım.
Kanola Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Kanola yetiştiriciliği Türkiye’de her geçen gün yaygınlaşan alanlardan biridir. Bitkiden genellikle bitkisel yağ üretimi için yararlanılır. Kanolanın danesi %50 yağ, %24 protein içerir. Kanola bitkisinin bitkisel yağ üretimi gibi pek çok yararı vardır. Ancak, bitkinin bazı olumsuz etkileri olduğu da bilinir. Kanolanın yapısındaki erüsik asitin insan sağlığı üzerinde bazı zararlı etkileri mevcuttur. Bu nedenle, bitkinin ıslah edilerek erüsik asitten arındırılması gerekir. (1)
Bitkisel yağ açısının kapatılması için Türkiye’de yaygın olarak yetiştirilen kanola, genellikle buğday ile nöbetleşe tarımı yapılan bir bitkidir. Kanola yetiştiriciliği tohum ekimi ile gerçekleştirilir. Sıra mesafesi ve ekim derinliği ayarlanarak hazırlanan ocaklara kanola tohumları ekilerek üzeri toprakla örtülür. Bu şekilde çimlendirilen tohumlardan kanola yetiştiriciliği yapılır. Bitkinin ekim ve hasat zamanı ise yetiştirildiği bölgenin iklim özellikleri ve toprak yapısına göre değişir. (1)
Kanola Yetiştirme Koşulları Nelerdir?
Kanola yetiştiriciliği için tarım alanında uygun iklim ve toprak koşullarının olması gereklidir. Kanola bitkisi için Türkiye’de Doğu Karadeniz Bölgesi haricinde tüm bölgelerde uygun toprak ve iklim koşulları mevcuttur. Kanola bitkisi genellikle ılıman iklimlerde yetişmeye uygundur. Bitkinin ekildiği toprak ısısının kış aylarında -15 derece altına düşmemesi gerekir. Kanola, kış donundan etkilenen bir tarım ürünüdür. Özellikle soğuk kış şartlarında bitkinin kök sistemi gelişmiş olmalıdır. Ayrıca, kanola yetiştiriciliği için fazla yağışlı iklimler uygun değildir. Yıllık yağış 300 ile 2800 mm olduğu iklimler kanola tarımına elverişlidir. Aynı zamanda, bitki yetişme döneminde 200 ile 500 mm suya gereksinim duyar. (2)
Kanola toprak seçen bir bitki değildir. Tarım ürününün hafif ve kumlu topraklar haricinde tüm tarım alanlarında yetişmesi mümkündür. Ayrıca, göllenen, su tutan topraklar da kanola için uygun değildir. Ancak, kanola yetiştiriciliği için en iyi toprak yapısı humuslu, hafif asitli veya alkali, derin yapılı olmasıdır. Toprağın pH derecesi açısından 6,5 ile 7,5 arasında olduğu topraklar kanola tarımına elverişlidir. Toprağın pH derecesinin 5,5 değerinin altına düştüğü topraklarda bitkinin verimi azalır, rekoltesi düşer. (2)
Kanola Ekimi ve Hasat Zamanı
Kanola ekim zamanı genellikle sonbahar mevsimidir. Tohumdan ekilen kanolanın çimlenmesi için doğru ekim zamanı genellikle 15 Eylül ve 15 Ekim arasındadır. Kışlık ve yazlık olarak ekilen türleri mevcuttur. Türkiye’de genellikle kışlık kanola yetiştiriciliği yapılır. Bu nedenle, bitkinin ekimi sonbahar mevsiminde eylül, ekim aylarında gerçekleştirilir. Türkiye’nin farklı iklim bölgelerine göre ekim aralığı da değişiklik gösterir.Kanola ekiminde sonbahar ayları tercih edildiğinden kışa kadar bitkinin kök sistemi gelişerek soğuktan etkilenmesi engellenir. (2)
Ekim için tohum yatağının hazırlanması önemlidir. Bitkinin ekileceği ocaklar arasında 18-20 cm mesafe bırakılması gerekir. Tohum yatağının derinliği ise toprak yüzeyinden 3-4 cm içeride yapılmalıdır. Tohumun üzerine örtülen toprak kalınlığı ise 1,5-2 cm arasında olmalıdır. Kanola yetiştiriciliğinde dekar başına 800-1000 gr tohum yeterli olarak görülür. (2)
Kanola yetiştiriciliğinde hasat zamanı bir diğer önemli detaydır. Kanola hasadı genellikle iklim ve bölgeye göre değişmekle birlikte kanolanın çiçeklenmesinden 40-50 gün sonrasında gerçekleşir. Kanolanın hasat zamanı sap, kapsül ve yapraklarının sararması, tohumlarının kahverengiye dönmesi ile anlaşılır. Biçerdöver ile kanola hasadı kolaylıkla gerçekleştirilebilir. (2)
Kanola Gübrelemesi Nasıl Yapılır?
Kanola gübrelemesinde toprak analizi esastır. Kuru ve sulu topraklarda kanola yetiştiriciliği için yeterli ve dengeli gübreleme detayları şu şekildedir: (1)
| Gübre Formu | Uygulama Zamanı | Uygulanabilecek Miktar (Kg/Da) |
| Amonyum sülfat veya 18-46-0 gübreleri | Ekim | 20-25 |
| Üre | Şubat sonu mart başı | 8-10 |
| Amonyum Nitrat | Mart sonu nisan başı | 14-15 |
Fosforlu gübreler bitkinin gelişimi için ekim yapılmadan önce toprağa verilmelidir. Azotlu gübre uygulamaları ise 3 parta bölünerek kanola yetiştiriciliğinde uygulanmalıdır. İlk uygulamada amonyum sülfat ekim sırasında veya ekimden önce sonbahar mevsiminde toprağa uygulanmalıdır. İkinci uygulamada ise üre gübresi mart ayı başında toprakta kullanılmalıdır. Son adımda ise amonyum nitrat 15 kg/da ölçeğinde mart sonu, nisan başında toprağa uygulanarak azotlu gübreleme işlemi tamamlanmalıdır. (1)
Kanola yetiştiriciliğinde toprak analizine göre fosforlu, azotlu, potasyumlu, kompoze ve yaprak gübreleri tercih edilebilir. Azotlu gübreler, toprak asitliğini nötrleştirmek için tuzlu veya alkali topraklarda kullanılır. Azotlu gübreler yağmur nedeniyle genellikle toprağın yıkanması nedeniyle her yıl uygulanır. Sonbaharda ekimden önce veya ilkbaharda Mart ayında çim üzerine vurularak toprağa uygulaması yapılır. (1)
Fosforlu gübreler ise toprak analizinden sonra gerekli görülürse uygulanmalıdır. Fosforlu gübrelerin uygulanması bitkinin ekiminden önce yapılmalıdır. Fosforun topraktan kaybı söz konusu olmadığından her yıl uygulanmaz. Potasyumlu gübreler toprak analizi sonucunda potasyum değeri az ise tarım alanına uygulanmalıdır. Genellikle potasyum sülfat ekimden önce bitkinin altına ocağa konularak uygulanır. Özellikle kumlu topraklara uygulaması yapılır. (1)
Kompoze gübreler azot, fosfor ve potasyumun belirli oranda karıştırılmasıyla üretilir. Kompoze gübreler genellikle ekim öncesi veya ekim sırasında dekar başına kg olarak uygulanır. Yaprak gübreler de kanola yetiştiriciliğinde tercih edilir. Topraktaki besin değeri yetersizliği nedeniyle kök gelişiminin güçlendirilmesi amacıyla kullanılır. Bu sayede daha yüksek bir verim almak mümkün olabilir.
Kanola Bitkisinin Sulanması
Kanola bitkisinin yağışlı bir bölgede ekimi yapılıyorsa sulama ihtiyacı değişir. Ancak, fazla yağış almayan bir bölgede kanola yetiştiriciliği için tohum yatağı ve çimlenme için sulama yapılması gereklidir. Kanolanın hem ekim, çimlenme, yetişme döneminde hem de ilkbahar aylarında sulamasının yapılması verimini artıran bir faktördür. Kanola sulama için damlama sulama veya yağmurlama metodu kullanılmalıdır. Sulama miktarı ise ekimin yapıldığı bölgenin yağış özellikleri dikkate alınarak yapılmalıdır. (2)
Kanola Yetiştiriciliğinde Zararlılarla Mücadele Nasıl Yapılır?
Kanola zararlıları; salyangozlar, sap hortumlu böceği, toprak piresi, yaprak biti, lahana kelebeği olarak sıralanabilir. Karadeniz Bölgesi’nde yaprak biti kanola yetiştiriciliğindeki en önemli zararlı olarak bilinir. Trakya’da ise lahana kelebeği bitkinin yetişmesinde öne çıkan zararlı çeşididir. Kanola zararlıları yaprak öz suyunu tüketerek bitkinin beyazlamasına yol açar. Ayrıca, kanolada hastalık oluşturan zararlılar da vardır. Kurşuni küf, mildiyö ve kolza kök uru bitkide zararlılara bağlı oluşan hastalık çeşitleridir. Zararlılarla mücadelede çeşitli özel ıslah yöntemleri veya zirai mücadele teknikleri kullanılır. (1)
Siz de kanola yetiştiriciliği için ihtiyacınız olan tohum, gübre ve zirai ilaçları Hektaş aracılığıyla temin edebilirsiniz.
Kaynaklar
1.https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ttae/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=80