Gübre Çeşitleri
Gübre Çeşitleri, Özellikleri, Faydaları ve Kullanım Zamanları
Bitkilerin gelişimi birden fazla faktöre bağlıdır. Toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin yanı sıra sıcaklık, nem ve güneş ışığı ideal gelişimi etkileyen başlıca faktörlerdir. Bitkiler, gelişim için ihtiyaç duydukları oksijen, hidrojen ve karbonu hava ve sudan alırken diğer besin ihtiyaçlarının tamamını topraktan temin ederler. En fazla ihtiyaç duydukları besinler ise; azot, fosfor, kalsiyum, kükürt, potasyum ve magnezyumdur. Bu besinlerin toprakta yeteri miktarda bulunmaması ya da toprağın fiziksel özellikleri nedeniyle alınamaması durumlarında bitkinin gelişim ve veriminde gözle görülür bir düşüş yaşanır. Topraktaki besinlerin, bitkinin ihtiyaçlarını karşılayamadığında gübre ile takviye yapılmasına ihtiyaç duyulur. Peki nedir gübre ne işe yarar, çeşitleri nedir, ne zaman toprağa atılır, gelin bilgilerimizi tazeleyelim…
Gübre Nedir?
Gübre, bitkilerin yeteri kadar büyümesi ve beslenmesinde ihtiyaç duyulan mineralleri sağlamak için toprağa ilave edilen madde olarak tanımlanmaktadır. Kullanılan gübre genel olarak bitkinin topraktan ihtiyacı olan besinleri almasını sağlar. Topraktan yeteri kadar beslenen bitkilerin kök oluşumunu ve gelişimini tamamlaması, daha çabuk olgunlaşması ve daha verimli olması gübre faydaları arasında sayılabilir.
Gübre çeşitleri nelerdir?
Gübre çeşitleri, yapılarına göre doğal (organik) ve yapay olarak ikiye ayrılmaktadır.
Organik (Doğal) Gübreler
Bitkilerden ve hayvanlardan elde edilen gübreler organik gübre olarak adlandırılır. Organik gübreler, bitkinin kök gelişimini ve olgunlaşmasını sağlayan azot ve fosforu temin eder. Daha yavaş etkili oldukları ve suda az çözündükleri için tohumlara ve filiz köklerine zarar vermezler. Bu nedenle sebze ve çiçeklerde daha fazla tercih edilirler. Organik gübrelerin bir diğer özelliği ise, topraktaki organik madde oranını artırması ve toprağın fiziksel özelliklerini düzenlemesidir. En önemli organik gübre çeşitleri; ahır gübreleri, kompostlar ve yeşil gübrelerdir.
1. Ahır gübresi: Ahır hayvanlarının dışkıları ve yem artıklarının karışımından oluşan gübrelerdir. Ahır gübrelerinin en önemli özelliği, bitkilerin besin ihtiyaçlarını karşılarken toprağın da yapısını düzenleyerek tarıma elverişli hale getirmesidir. Toprağın daha iyi su tutmasını sağlar ve işlenmesini kolaylaştırır. Ahır gübrelerinden en iyi şekilde faydalanabilmek için 6 ay bekletilmesi gerekir. Bekletilen ahır gübreleri toprağa daha faydalı hale gelmektedir. Açıkta bırakıldığında yağışlar ya da fermantasyon nedeniyle içerdiği besin değerlerini kolayca kaybedebilmektedir. Bu nedenle ahır gübrelerinin iyi muhafaza edilmesi gerekmektedir. İçine hava girmeyecek şekilde sıkıştırılması en güvenilir saklama yöntemi olacaktır.
2. Kompostlar: Kompost gübre, bitki ve hayvan atıklarının toplanarak çürütülmesiyle elde edilen gübredir. Atıkların kompost yığını haline getirilerek ıslatılıp sıkıştırılması ile oluşturulur. Son zamanlarda kullanımı artan Solucan Gübresi kompost gübrelemeye örnek olarak gösterilebilir. Hayvan gübresi ve mutfak artıklarının solucana yedirilmesiyle oluşan organik gübre, toprağın havalanması ve su tutma kapasitesini artırırken bitkilere doğal büyüme hormonu ve direnç sağlar.
3. Yeşil gübreler: Ahır ya da kompost gübrelerin bulunamadığı durumlarda toprağa organik madde ilave etme yöntemi yeşil gübrelerdir. Ekilmiş ürünlerin hasat edilmeden toprağa gömülmesi ile oluşturulur. Bitkiler toprakta çürüyerek içerdikleri besin maddeleri toprağa geçer ve toprağın yapısını düzenler. Yeşil gübre olarak havadaki azotu köklerinde depolaması nedeniyle baklagil cinsi bitkiler kullanılmaktadır.
Yapay Gübreler
Yapay gübreler, katı ve sıvı halde bulunan kimyasal maddelerdir. Ekilen bitkinin türüne ve toprağın yapısına göre ihtiyaç duyulan azot, fosfor ve potasyum miktarı hesaplanarak ilave edilir. İçerdiği minerallere göre, azotlu, potasyumlu, fosforlu ve kompoze olarak çeşitlendirilir.
1. Azotlu gübreler: Azotlu gübreler daha çok amonyum ve nitrat tuzları halinde kullanılır. Bitkinin gelişmesini ve olgunlaşmasını hızlandırır. Alınan ürünün kalitesini ve verimini artırır. Amonyak, amonyum nitrat ve üre en çok kullanılan azotlu gübrelerdir.
2. Fosfatlı gübreler: Fosfatlı gübre olarak genellikle fosfat asidinin kalsiyum tuzları kullanılır. Bitkilerin kök oluşumunu ve kök büyümesini sağlayarak olgunlaşmasını kolaylaştıran gübrelerdir. Doğal fosfatlara sülfat aside eklenerek oluşturulan süper fosfatlar ve azot, fosfor bakımından zengin amonyum fosfat en fazla tercih edilen fosfatlı gübrelerdir.
3. Potasyumlu gübreler: Potasyumlu gübreler, suda çözünen gübre çeşitlerindendir. İçerdiği potasyum tuzları gübre olarak kullanılır. Bitkinin dayanıklılığını ve mahsulün kalitesini yükselten gübrelerdir. Bitkilerin kükürt ihtiyacını da karşılayan potasyum sülfat ve suda kolay erime özelliğine sahip potasyum nitrat en çok kullanılan potasyumlu gübrelerdir.
4. Kompoze gübreler: Kompoze gübreler, iki veya daha çok besin maddesi taşıyan gübrelerdir. Kompoze gübreler içerdiği azot, fosfat ve potasyum oranına göre adlandırılır. Bu gübrenin kullanımı toprak analizi yapıldıktan sonra ihtiyaca göre kullanıldığında daha ekonomik ve kullanım kolaylığı sağlamaktadır.
Gübre Ne Zaman Atılır?
Gübre verme zamanı tohumun çimlenmesi esnasında toprakta eksik bulunan besin maddesine göre belirlenmelidir. Genel olarak iklim ve toprağın türüne göre gübre çeşitleri ve kullanım zamanları değişiklik gösterir. Organik gübrelerin toprağa sonbaharda verilmesi daha uygundur. Yapay gübreler besinleri tekli ve çoklu olarak içerdikleri için ekim sırasında ya da hemen sonrasında uygulanmalıdır. Daha erken verilmesi durumunda zamanla toprakta kaybolabilmektedir. Geç verilmesi durumunda gübre toprakta kalacağı için bitki besin maddelerinden yararlanamamaktadır. Yapay gübre çeşitlerine göre gübre zamanı değişiklik gösterir. Fosfat ve potasyumlu gübreler tarla bitkilerinde ekimden, meyve ağaçlarında ise sürgünden hemen sonra kullanılır. Gübre programı bitkinin ihtiyaç duyduğu dönem ve verilecek gübrenin kaybolma riski düşünülerek azot, fosfat ve potasyum için değişik dönemler seçilmelidir. Yılın ilk gübrelemesinde önerilen fosfatlı ve potasyumlu gübrelerin tamamı, azotlu gübrenin ise yarısı verilmelidir. Azotun diğer yarısı iki ya da üç ay sonra sulamadan hemen önce toprak karıştırılarak uygulanmalıdır.