Fındık Yetiştiriciliğine Dair Her Şey: Fındık Nasıl Yetiştirilir?
Fındık, dünya genelinde binlerce yıldır yetiştirilen önemli bir tarım ürünüdür. Ülkemizde de özellikle Karadeniz Bölgesi’nde yetiştirilen fındık, önemli bir yere sahiptir. Hem çerez olarak tüketilen hem de endüstriyel gıdaların içinde yer alan fındık, yağ üretimi için de kullanılır. Zengin besin değerleri ile dikkat çeken fındık, içerdiği vitamin ve minerallerle sofralarda sık sık yer alır. Bunun yanı sıra yüksek kalorisi ile enerji kaynağı olarak da tercih edilebilir. Fındığın kültürel ve ekonomik önemi, tarihsel süreç içinde değişim gösterse de günümüzde halen önemini korur.
Fındık Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Fındık yetiştiriciliği için önce arazi seçimi yapılmalıdır. Fındık ağaçları özellikle kireçli toprakları sever. Dolayısıyla bu özellikteki araziler tercih edilmelidir. Ayrıca fındık yetiştiriciliği için güneşli ve rüzgarlı bölgeler de idealdir. Bunların yanı sıra daha önce meyve veren ağaçların olduğu alanlarda kökler ve kalıntılar temizlenmeli, yeni bir alan hazırlanacaksa da toprağın işlenmesi ve uygun bir şekilde düzenlenmesi gerekir.
Fındık bahçesinde farklı çeşitleri bir arada yetiştirmek standardizasyonu bozabilir ve hasat sırasında zorluklar yaratabilir. Ana çeşitle benzer meyve şekline ve kalitesine sahip, ana çeşidin çiçeklenme döneminde yüksek kaliteli polen üreten doğal fındık çeşitleri de bahçenin her üç sırasında tek sıra halinde ve rüzgarın geldiği yönde dikilmelidir.
Fındık ağaçlarının kök sürgünleri belirli özelliklere sahip olmalı ve dikim için hazırlanırken budanmalıdır. Hazırlanan çukurlara hemen dikim yapılmalıdır. Fındık ağaçları genellikle sonbaharda dikilir. Fakat dikim ileri bir tarihe ertelenirse ilkbaharda da dikilebilir.
Son olarak fındık yetiştiriciliği konusunda dikim sistemine de karar verilmelidir. Fındık yetiştiriciliği için iki farklı dikim sistemi vardır. Bunlardan ilki geleneksel tek çukur dikim sistemi, ikincisi de çit dikim sistemidir. Çit dikim sistemi tek çukur dikim sistemine göre daha iyi toprak koruması, daha kolay bakım ve daha yüksek verim potansiyeli gibi avantajlara sahip olduğundan daha fazla tercih edilir.
Fındık Yetiştirme Koşulları Nelerdir?
Fındık yetiştiriciliği için uygun olan topraklar, zengin humuslu, alüvyal ve geçirgen olanlar olarak tanımlanır. Toprağın pH değerinin 6 ile 6.5 arasında olması, hafif asidik özellik göstermesi, fındığın daha iyi yetişmesini sağlar. Ancak yüksek taban suyuna dikkat edilmesi, gerekli hallerde drenaj yapılması önerilir. Meyilli arazilerde fındık yetiştirilecekse, erozyonun önlenmesi için teras oluşturulması tavsiye edilir. Ayrıca eğer arazide daha önceden çok yıllık bitkiler yetiştirilmişse, fındık ekimi yapılmadan önce bu alanlarda kök temizliği yapılması gerekir. Özellikle fındık yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken unsurlar arasında, drenaj tedbirleri ve erozyonun önlenmesi önem arz eder.
Fındık Dikimi ve Hasat Zamanı
Fındık dikimi için en uygun zaman sonbahar mevsimidir. Kış ayları nispeten daha soğuk olan bölgelerde ise dikime geç kalınması durumunda ilkbaharda da dikim yapılabilir. Fındık genellikle ocak dikim sistemi veya çit dikim sistemi olarak dikilir.
Ocak dikim sistemi, daha düz arazilerde uygundur. eğer arazi meyilli ise meyil oranına göre teraslama yapılması önem taşır. Ocak dikim sisteminde açılan dikim çukurları yaklaşık 30 gün önceden 120 cm çapında ve 60 cm derinlikte olmalıdır. Öte yandan çukurlarının açılması sırasında dikkat edilecek en önemli konu, her bir ocak arasında yer alan mesafedir. Ocakların maksimum taç gelişmesini sağladıktan sonra birbirlerine gölge yapmamaları ve birbirlerinin üzerine gelmemeleri için mesafe ayarlaması yapılmalıdır. Dikim işlemi sırasında ana çeşitler arasında 1/10 oranında boşluk bırakılmalı ve bu boşluklar, araziye dengeli bir şekilde dağıtılmalıdır.
Çit dikim sistemi, ocak dikim sistemine göre daha avantajlı bir dikim şeklidir. Çit dikim sistemi düz arazilerde uygulanabileceği gibi meyilli arazilerde de tercih edilebilir. Eğimli arazilerde, arazi meyil derecesine göre teraslama yapılır. Teras üstü genişliği 1.5-2 m arasında ve teraslar arası mesafe 3.5-5 m arasında olacak şekilde düzenlenir. Düz arazilerde ise sıralar arasındaki mesafe 4-5 m olarak belirlenmelidir. Arazi hazırlandıktan sonra, fidan dikimi için 1.5-2 m aralıklarla, 50 cm genişliğinde ve 30-40 cm derinliğinde çukurlar açılır. Fidanlar dikim için seçildiğinde sağlıklı ve iyi köklü olmalarına dikkat edilmelidir. Fidan dikimi tamamlandıktan sonra, fidanlara ilk gelişme yılında müdahale edilmemelidir. Ancak genç sürgünlere zarar verebilecek haşerelerin ve otların dikkatli bir şekilde temizlenmesi ve mücadele edilmesi önemlidir.
Fındık hasat zamanı, fındık çeşidine, iklim koşullarına, coğrafi bölgeye ve fındık ağacının yaşına bağlı olarak değişebilir. Genellikle Türkiye’de fındık hasat mevsimi eylül ve ekim aylarına denk gelir. Ancak bazı fındık çeşitleri daha erken ya da daha geç hasat edilebilir. Hasat zamanı, fındık meyvelerinin olgunlaşma durumuna bağlıdır. Fındık meyveleri, kabukları yeşilken içindeki cevizi tam olarak olgunlaştırmıştır. Fındık hasat edilirken, dallardaki fındık kümeleri ellerle ya da özel fındık toplama makinaları ile toplanabilir. Toplanan fındıklar, kabuklarından ayrılmadan önce bir süre kurutulur ve kabuklarından ayrılmaları için özel makinalarda işlenir.
Fındıkta Gübreleme ve Sulama
Gübreleme işlemi, doğru miktarda, doğru zamanda ve doğru şekilde yapıldığında fındık verim ve kalitesini arttırır. Gübreleme yaparken, kullanılacak gübrenin miktarı, içeriği, uygulama zamanı ve yöntemi toprağın yapısına, ihtiyacına ve mevcut besin maddelerinin analiz sonuçlarına göre belirlenmelidir.
Fındık bahçelerinde kullanılan gübreler genellikle organik ve kimyasal gübrelerdir. Organik gübreler, hayvan gübresi, kanatlı gübresi, kompost, yeşil gübre vb. gibi doğal kaynaklardan elde edilen gübrelerdir. Kimyasal gübreler ise toprağın ihtiyacına göre üre, amonyum sülfat, potasyum nitrat, üre formaldehit, kalsiyum nitrat vb. gibi sentetik maddelerden elde edilen gübrelerdir.
Fındık gübreleme işlemi, genellikle bahar ve sonbahar aylarında yapılır. Bahar gübrelemesi, fındık ağaçlarının çiçeklenme ve yapraklanma dönemlerinde yapılmaktadır. Sonbahar gübrelemesi ise fındık ağaçlarının dinlenme döneminde yapılır. Gübreleme işlemi, ağaçların yakınına ve kök bölgesine dağıtılarak yapılmalıdır. Gübre, toprağa serpiştirilerek veya sulama sistemi ile uygulanarak verilebilir.
Fındık yetiştiriciliğinde sulama, bitkinin su ihtiyacını karşılamak ve sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişmesini sürdürmesini sağlamak açısından büyük önem taşımaktadır. Sulama yapılmayan veya yetersiz yapılan bahçelerde fındık ağacı stres yaşayarak, verimi ve kalitesi olumsuz yönde etkilenir. Fındık yetiştiriciliğinde genellikle damla sulama veya yağmurlama sulama yöntemleri kullanılır. Damla sulama yöntemi, suyun bitkinin kök bölgesine damla damla verilmesiyle yapılır ve su tasarrufu sağlar. Yağmurlama sulama ise suyun ağaçların üzerine püskürtülmesiyle yapılır ve toprağın yüzeyine eşit miktarda suyun dağılmasını sağlar.
Sulama suyu kalitesi de fındık verimi ve kalitesi üzerinde etkili bir faktördür. Tuzlu veya kirlenmiş sulama suları, fındık ağacının sağlıklı büyümesine ve gelişmesine engel olabilir. Bu nedenle mümkün olduğunca temiz ve tuzsuz su kullanılması önerilir.
Fındık Yetiştiriciliğinde Zararlılarla Mücadele
Fındık yetiştiriciliğinde birçok zararlı türü vardır ve bu zararlılar fındık ağacının sağlıklı büyümesini ve verimli olmasını engelleyebilir. Bunun için çiftçilerin zararlılarla mücadele yöntemlerini bilmeleri önemlidir.
Bakteriyel yanıklık, külleme, dal kanseri, mozaik virüsü, armillaria kök çürüklüğü, EFB (Eastern Filbert Blight), brown stain gibi hastalıkların önlenmesi için uygun tarım uygulamaları yapılmalıdır. Bunlar arasında özellikle uygun sulama, gübreleme, budama ve hasat zamanı gibi faktörler yer alır. Ayrıca hastalık ve zararlı tespiti için bahçe düzenli olarak kontrol edilmelidir.
Fındık bahçelerinde başlıca zararlı türler arasında fındık kurdu (Curculio nucum), sarıkaramuk ve karakaramuk, fındık kozalak akarları (Phytoptus avellanae), fındık kokarcası (Palomena prasina), fındık gal sineği (Mikomyia coryli kieffer) ve dalkıran (Xyleborus dispar Fabricius) bulunmaktadır.
Zararlılarla mücadelede biyolojik mücadele yöntemleri de kullanılır. Bu yöntemler arasında zararlıların doğal düşmanlarının kullanımı ve zararlıları etkisiz hale getiren doğal ürünlerin kullanımı yer alır. Bunun yanı sıra zararlı türlerin zarar verme durumuna göre çiftçilere önerilen kimyasal tarım ilaçları da mevcuttur. (3)
Fındık yetiştiriciliği konusunda ihtiyacınız olan bilgi ve deneyimin yanı sıra zararlılarla mücadele, gübreleme veya diğer tüm bitkisel kaynak ve ilaçlamalar konusunda Hektaş uzmanlarından destek alabilirsiniz.
Kaynaklar:
- https://arastirma.tarimorman.gov.tr/findik/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=22
- https://tarfin.com/blog/findik-yetistiriciligi-nasil-yapilir
- https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/13473/mod_resource/content/1/FINDIK%20YET%C4%B0%C5%9ET%C4%B0R%C4%B0C%C4%B0L%C4%B0%C4%9E%C4%B0-I.pdf