Dikey Tarım Nedir?
Dikey tarım, geleneksel yöntemlerden farklı olarak tarım alanında ortaya çıkan yeni bir tekniktir. Özellikle son yıllarda artan küresel ısınma, sera gazı gibi çevre sorunlarına, şehirleşme nedeniyle tarım alanlarının azalmasına bağlı olarak gelişen yeni bir yöntemdir. Şehirleşme, hızlanan nüfus artışı, kaynak yetersizliği dikey tarım gibi yeni yöntemlerin gelişmesine zemin hazırlamıştır. Geleneksel tarım yöntemlerinden farklı olarak dikey olarak gerçekleştirilen bu yöntem ile ilgili detaylara gelin birlikte bakalım.
Dikey Tarım Nedir?
Dikey tarım ilk olarak 1999 yılında ortaya çıkan bir kavramdır. Dickson Despommier tarafından dikey tarım üzerine çalışmalar yaparak bu alanda öncü faaliyetlere imza atmıştır. Bu yöntem, dikey olarak konumlandırılan duvar veya hücrelerde tarımsal üretimin yapılması olarak tanımlanabilir. 1999 yılında gerçekleştirilen bir bilimsel çalışmada, yapay aydınlatma, hidroponik ve aeroponik ile donatılmış dikey çiftlik oluşturularak bu yaklaşımın temelleri atılmıştır. Dikey hücre sisteminde tarımsal üretimle sebze ve meyve yetiştirilmesi öngörülmüştür. Ancak, dikey hücrelerde kullanılan yöntem geleneksel tarım yaklaşımından farklıdır.
Dikey tarım, suni ışıklandırma ve iklim kontrollü alanlar oluşturularak üst üste dikey konumlandırılan üretim hatlarında tarımsal faaliyetlerin gerçekleştirilmesidir. Bu yöntem, geleneksel tarımdan ziyade sanayi tipi üretim olarak ifade edilebilir. Bu yaklaşım, topraksız tarım yöntemi ile gerçekleştirilir. Geleneksel tarımdaki gübreleme, çapalama, ilaçlama gibi teknikler dikey tarımda kullanılmaz. Basit ekipmanlarla, dikey tarım tekniklerinden yararlanılarak besin yetiştirmeye elverişlidir. Dikey tarım hem alan yetersizliğini hem de doğal kaynakların kullanılmasını minimize ederek besin ihtiyacının karşılanmasını sağlar.
Dikey Tarım Nasıl Yapılır?
Dikey tarım birkaç farklı yöntemle gerçekleştirilir. Genellikle dikey cephelerde hücrelere yerleştirilen tohumlar aracılığıyla yapılır. Ancak dikey tarım sistemlerinde farklı teknikler kullanılır. Topraksız dikey tarım aeroponik, akuaponik gibi farklı tekniklerle gerçekleştirilir. Tekniğe göre dikey tarım sisteminde de farklı yöntemler kullanılır. Ayrıca, dikey tarım topraksız olarak yapılır. Tarla veya bahçeler yerine nakliye konteynerinde, bina cephelerinde, derin dikey çiftliklerde üretim gerçekleştirilir.
Dikey Tarım Teknikleri Nelerdir?
Dikey tarım sistemlerinde birkaç farklı teknik kullanılır. Dikey tarım teknikleri, aeroponik, akuaponik, suda bitki yetiştirme, kontrollü çevrede yetiştirme olarak sıralanabilir. Dikey tarımın temel amacı daha az alanda aynı anda daha fazla ürün elde etmektir. Dikey tarım, yapay teknolojiler kullanılan tekniklere dayanır. Kontrollü iklim şartları oluşturularak, yapay aydınlatma donanımları ile farklı teknikler kullanılarak dikey tarım yapılır. Böylece, doğal yöntemlerde ortaya çıkan olumsuz iklim koşullarına göre daha az ürün zararı hedeflenir. Dikey tarımda kullanılan teknikler sayesinde tarım zararlıları ve ilaçlama olmaz.
Aeroponik Dikey Tarım Tekniği
NASA tarafından ortaya atılan, kullanılan bir bitki yetiştirme tekniğidir. 1990’larda NASA’nın insiyatifi ile aeroponik tekniği uzayda bitki yetiştirmek üzere keşfedilmiştir. Diğer tekniklerden farklı olarak bitki yetiştirmek için katı veya sıvı bir suni ortam oluşturmak gerekmez. Bu teknikler yerine bitkiler dikey çiftliklerde asılı hava odalarında, besin maddelerini içeren bir sıvı çözelti ile sislenerek yetiştirilir. Aeroponik, en sürdürülebilir dikey tarım tekniği kabul edilir. Suda yetiştirme tekniğine göre daha az su kullanılmasını sağlar. Ancak aeroponik dikey tarım tekniği diğer sistemlere göre daha az uygulama alanına sahiptir.
Akuaponik Dikey Tarım Tekniği
Akuaponik iki farklı tekniğin birleştirilmesiyle gerçekleştirilir. Topraksız bitki yetiştirme ve su ürünleri yetiştiriciliğinin bir araya getirilerek kullanıldığı dikey tarım yöntemidir. Balık tanklarındaki besin değeri açısından zengin atık su filtrelenerek toksik amonyak besleyici nitrata dönüştürülür. Tanktan filtrelenen su dikey tarım bitkilerine verilir. Böylece, bitkinin su ihtiyacı karşılanırken atık su da dönüştürülerek balık tankına geri verilmiş olur. Hem balıklar hem bitkiler için kullanışlı bir teknik olan akuaponik iki farklı canlı türünün ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlar. Bitkiler balıklar tarafından üretilen karbondioksiti kullanır, balık tanklarındaki suya da ısı verir. Böylece akuaponik seralarda sıcaklık sağlamak için daha az enerji harcanır. Su ürünleri yetiştiriciliği ile dikey tarımın birlikte yapılmasını sağlayan akuaponik tekniği dikey çiftçilikte hidroponik yöntem kadar yaygın değildir.
Suda Bitki Yetiştirme Tekniği
Hidroponik olarak da tanımlanan topraksız, suda gerçekleştirilen bitki yetiştirme tekniğidir. Bitki kökleri besin değeri yüksek, pek çok farklı çeşitte mineral içeren sıvı solüsyonlarda bekletilir. Ayrıca kökleri daha iyi desteklemek için çakıl, kum ve talaş kullanılır. Sıvı solüsyonlar ise azot, kalsiyum, kükürt, fosfor, magnezyum, potasyum, molibden, bor, çinko, bakır, demir, klor gibi elementler açısından besin değeri yüksek sıvılardır. Bu nedenle, bitki yetiştiriciliği için yüksek verim sağlar. Suda bitki yetiştirme tekniğinin geleneksel tarıma göre 11 kat hızlı marul üretimi sağladığı ve daha az su harcadığı bilimsel çalışmalarla tespit edilmiştir. Dikey çiftçilikte en yaygın ve en verimli sistem suda bitki yetiştirme tekniğidir.
Kontrollü Çevrede Dikey Tarım Tekniği
Kontrollü çevrede dikey tarım, doğal yöntemler yerine yapay ortamlar hazırlanarak gerçekleştirilen bir tekniktir. Bitkilerin yetişme mevsimini uzatmak, verimini artırmak, doğal koşullardan etkilenmesini azaltmak adına kontrollü çevre oluşturularak dikey tarım yapılır. Yapay aydınlatma, ısıtma sistemleri ile iklim kontrollü bir alanda gerçekleştirilir. Kontrollü çevre tarımında bitki beslenmesi için gerekli sıcaklık, hava, ışık, su, karbondioksit, nem ihtiyacı sera veya bina gibi kapalı alanlarda karşılanır. Gerekli optimum şartlar oluşturularak bitkinin büyüme için ihtiyaçları kontrollü çevreden karşılanır. Kontrollü çevrede tarım tekniği genellikle akuaponik, hidroponik, aeroponik gibi sistemlerle birlikte kullanılır.
Dikey Tarım Alanları Nelerdir?
Dikey tarım üst üste konumlandırılan düşey etkiye sahip farklı alanlarda gerçekleştirilebilir. Dikey tarım nakliye konteyneri, bina cepheleri, derin çiftlikler gibi farklı alanlarda uygulanabilir. Dikey tarıma uygun hale getirilen bu tarım alanlarında topraksız bitki yetiştiriciliği yapılabilir.
Nakliye Konteynerinde Dikey Çiftlikler
Dikey tarım sistemleri için geri dönüştürülen nakliye konteynerleri cazip bir seçenektir. Nakliye konteynerlerindeki standartlaştırılmış modüler odalar bitki yetiştirmeye uygun hücrelerdir. Bu bitki cepleri LED aydınlatma, izleme sistemleri, akıllı iklim kontrolleri, dikey istifli hidroponik ile donatılarak tarıma uygun hale getirilir. Nakliye konteynerlerinin üst üste istiflenerek kullanılması metrekarede daha yüksek tasarruf elde edilmesini sağlar.
Bina Merkezli Dikey Çiftlikler
Dikey çiftlikler bina merkezli olarak da oluşturulabilir. Eski bina cepheleri dikey tarım alanında değerlendirilerek bitki yetiştirmeye uygun hale getirilir. Yeni yapılarda veya kullanılmayan eski binalarda düşey cephelerde dikey tarım yapılabilir. Bina merkezli dikey çiftlikler için dünyadaki en önemli uygulama, Danimarka Kopenhag’ta açılan 14 katlı düşey bahçe örneğidir.
Derin Dikey Çiftlikler
Derin dikey çiftlikler yeryüzünün aksine yeraltında oluşturulur. Yeraltı boşlukları tarım amacıyla değerlendirilerek derin dikey çiftlikler haline getirilir. Terk edilmiş maden kuyuları, yeraltı tünelleri en fazla tercih edilen derin çiftlik türleridir. Yer altında sıcaklık ılıman, nem ise sabit değerdedir. Dolayısıyla sıcaklık ve nem için uygun iklim koşulları derin çiftliklerde daha kolay sağlanır.
Dikey Tarımının Avantajları Nelerdir?
Dikey tarımın çevre ve bitki yetiştiriciliği için avantajları vardır. Dikey tarımın avantajları şu şekilde sıralanabilir:
- Daha az alanda birçok bitki yetiştirilmesini sağlar.
- Kent merkezlerinde tarım yapılmasına imkan tanır.
- Tarımda işçilik ve maliyetten tasarruf yapmaya yardımcı olur.
- Şehirde toprak ve alan yetersizliği olan bölgelerde bitki yetiştiriciliği için idealdir.
- Tarım için geleneksel yöntemler yerine yeni teknikler geliştirilmesine katkı sağlar.
- Yıl boyu bitki yetiştirilmesinde etkili bir yöntemdir.
- Tarımsal ilaçlama geleneksel yöntemlere göre daha azdır. Bu nedenle, tarımsal faaliyetlerin zararlı etkilerinin azaltılmasını sağlar.
Siz de dikey tarım için ihtiyaç duyduğunuz malzemeleri Hektaş aracılığıyla temin edebilir, hizmetlerle ilgili detaylı bilgi alabilirsiniz.
Kaynakça
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/570377
- http://www.turktarim.gov.tr/Haber/398/artan-nufus#:~:text=Topraks%C4%B1z%20tar%C4%B1m%3A%20bitkilerin%20geli%C5%9Fimi%20i%C3%A7in,geli%C5%9Fmi%C5%9F%20%C3%BCretim%20