Çilek Yetiştiriciliğine Dair Her Şey: Çilek Nasıl Yetiştirilir?

Türkiye’nin Ege ve Akdeniz bölgelerinde verimli bir şekilde yetiştirilen çilek üzümsü meyveler arasında oldukça popüler bir üründür. Çilek yetiştiriciliği de tarım sektöründe popüler ve kârlı bir faaliyettir. Günümüzde hemen hemen tüm bölgelere uyum sağlayacak çeşitlerin gelmesi ile İç Anadolu dahil birçok bölgede üretim yapılabilmektedir.

Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Verimli bir çilek üretimi için doğru çilek çeşidinin seçimi, toprak koşullarının uygunluğu, iyi bir sulama sistemi ve yeterli güneş ışığı gibi faktörlerin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir.

Ayrıca çileklerin hastalıklardan ve zararlılardan korunması için gerekli olan bakım ve müdahalenin zamanında yapılması da çok önemlidir. Tarlada çilek yetiştiriciliği yapmak için şu hususlara dikkat etmek gerekir:

Tarlada Çilek Yetiştiriciliği

Çilek, orta düzeyde tınlı toprakları çok sever.
Kireçli topraklarda çilek yetiştiriciliği tavsiye edilmez.
Çilek dikimi bölgelere göre değişmekle birlikte ağustos-eylül aylarında yapılmaktadır.
6-8 santim kadar kökü içeride ve yaprakları toprağın üzerinde kalacak şekilde dikilir. Dikimde en önemli husus kök tuvaletinin yapılarak mantari enfeksiyonlara karşı koruma için bandırma yöntemi ile ilaçlama yapıldıktan sonra dikim yapılmalıdır.
Ülkemizde çilek yetiştirmek isteyenler için devlet teşvikleri mevcuttur. Sulama ekipmanları, malç ve fide devlet destekleri arasındadır.

Topraksız Çilek Üretimi Nasıl Yapılır?

Topraksız çilek üretimi, geleneksel toprak tabanlı üretime alternatif olarak sunulan bir yöntemdir. Bu yöntemde, çilekler hidroponik veya substrat tabanlı yani toprak yerine nemin ve besin maddelerinin kontrollü bir şekilde sağlandığı sistemlerde yetiştirilir. Ayrıca su kültürü ile de üretim sözkonusudur.

Topraksız olarak çilek üretmenin daha yüksek verim, daha kolay bakım, daha az hastalık ve daha az zararlı problemi gibi avantajları vardır. Ayrıca, bu yöntemin daha az yer kaplaması ve su tasarrufu gibi çevresel avantajları da bulunur. Topraksız üretimin püf noktaları ise şunlardır:

Topraklı üretime göre daha maliyetli olmasına rağmen ürün kalitesi daha fazladır.
Topraksız üretim modelinde besin solüsyonları veya bu tür solüsyonlarla zenginleştirilmiş volkanik tüf, perlit, sünger taşı ve kaya yünü kullanılır.
Topraksız üretimde torf gibi organik maddeler de kullanılabilir.

Çilekte Kaliteli Meyve Nasıl Alınır?

Kaliteli bir üretim için birçok faktörün göz önünde bulundurulması gerekir. Bunun için aşağıdaki adımlar kullanılabilir.

Doğru çeşit seçimi: Uygun iklim şartlarına sahip olan ve pazarın taleplerini karşılayacak bir çilek çeşidi seçilmelidir.
Uygun toprak ve su yönetimi: Kaliteli üretim için çilek yetiştirme koşulları önemlidir. Çileklerin yetiştiği toprak pH düzeyi, nem oranı ve besin maddeleri açısından uygun olmalıdır. Su yönetimi de önemlidir. Çok fazla suya maruz kalan çileklerde bozulmalar olur.
Doğru Güneş Işığı: Çilekler güneş ışığına ihtiyaç duyar. Ancak aşırı güneş ışığı zararlıdır. Çileklerin güneş ışığına maruz kalma süresi ve şiddeti ayarlanmalıdır.
İyi havalandırma: Çilekler için iyi havalandırma sağlamak önemlidir. Doğru şekilde havalandırılmamış çilekler bozulur.
Uygun sıcaklık ve nem oranı: Çilekler için uygun sıcaklık ve nem oranı ayarlanmalıdır. Fazla nem çileklerin bozulmasına neden olur.
Hastalıklar ve zararlı kontrolü: Çilek bahçelerinde hastalıklar ve zararlılarla mücadele etmek için doğru mücadele teknikleri kullanılmalıdır.

Çilekte Kritik Besin Elementleri Hangileridir?

Çilekte bulunan kritik besin elementleri şunlardır:

C vitamini: Bağışıklık sisteminin güçlenmesini destekler ve cilt sağlığına katkıda bulunur.
Potasyum: Vücutta elektrolit dengesinin sağlanmasına ve kan basıncını düzenlenmesine yardımcı olur.
Folat: B vitamini türüdür. Anne karnındaki bebeklerin sağlıklı bir şekilde gelişmesine katkı sağlar.
Kalsiyum: Kemiklerin ve kasların daha güçlü olmasına yardımcı olur.
Magnezyum: Kemik sağlığını destekler, aynı zamanda sinir sistemi fonksiyonlarının düzenlenmesine destek verir.
Lif: Sindirim sistemi fonksiyonlarının düzenlenmesini ve kan şekerinin dengelenmesini destekler.

Bu nedenlerden dolayı çilek, uygulanan diyetin sağlıklı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunan önemli bir bileşendir.

Çilek Yetiştirme Koşulları Nelerdir?

Çilek yetiştirme koşulları birçok bölge için uygundur. Çilek -10°C’ye kadar özel bir önlem almadan yetiştirilebilir. Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak vs gibi materyalle örtülerek dondan korunması gerekmektedir. İlkbaharın geç donları, Akdeniz Bölgesi ve benzeri yerlerde zararlı olabilmektedir. Çilekte çiçeklenme uzun bir döneme dağıldığı için, don ürünün tümüne zarar veremez. Bu nedenle çilek, yetiştiricilik riski en az olan meyve türlerinden biridir.

Çiçeklenme zamanı oransal nemin fazla olduğu ve yağışlı geçen bölgelerde hastalık sorunu artar. Özellikle meyvede çürüklük yapan botrytis hastalığı büyük zararlanmalara neden olabilmektedir.

Bitkilerin üzeri saman vb ile örtülerek dondan korunduğunda çilek soğuk bölgelerde bile rahatça yetiştirilebilmektedir. Böylece soğuk Doğu Anadolu bölgesinden sıcak Akdeniz bölgesine kadar her yörede yetiştirilebilen hemen hemen tek meyve türü çilektir.

Çilekte çiçek teşekkülü, ürün miktarı ve kol atma durumu gün uzunluğuna bağlıdır. Kısa gün çilekleri uzun günde kol gelişimi, kısa günde çiçek gözleri oluşturur. Yani kısa gün çiçek teşekkülüne, uzun gün kol atmaya etken olur. Gün nötr çilekleri gün uzunluğuna bağlık almadan çiçek açıp meyve verdiklerinden kol oluşumu daha az olmaktadır.

Günlük sıcaklık ortalaması da ürün miktarına etki eder. Sıcaklık düşük olduğunda çiçek gözü teşekkülü artar. Çiçekler için önemli olan çiçeklenme başladıktan sonra meydana gelen don olayıdır. Don çiçeklerin yanarak ölmesine neden olur. Bu gibi yerlerde soğuk olacağı zaman çilek setlerinin üstü plastik ile örtülerek korunabilir. Meyve bağladıktan sonra meydana gelen don o kadar fazla etki göstermez.

Çilek Fidesi Dikimi ve Hasat Zamanı

Günümüzün gelişmiş tarım yöntemleri sayesinde dört mevsim süresince dikilebilse de çilek fide yetiştirme için en uygun dikim zamanı bahar aylarıdır. Bölgenin iklim koşullarına göre ilkbahar ayındaki dikimler şubat ve nisan aylarında, sonbahar dikimleri ise eylül aylarında yapılır. Peki, çilek fidesi nasıl dikilir? Fideler, ortalama 15 santim derinliğinde ve 30-45 santimetre aralıklarla açılan kuyulara dikilir. Dikimden hemen sonra ise fideler iyice sulanır.

Hasad dikim tarihine ve üretim şekline (alçak tünel, yüksek tünel, sera gibi) göre farklı tarihlerde yapılmaktadır. Diğer taraftan da hasadı etkileyen bir diğer faktör ise çeşit seçimidir; serada üretim yapılacak ise turfanda bazı bölgelerde son turfanda, bazen meyve iriliği önemli olabilmektedir. Çilek hasadı, güneşli ve nemli olmayan günlerde yapılmalıdır. Meyveler el ile toplanmalı ve dikkatli bir şekilde taşınmalıdır. Hasat sonrası, meyvelerin doğrudan soğuk suda yıkanması ve kurutulması önerilir.

Çilek Gübreleme ve Sulama

Çilek yetiştiriciliği konusunda gübreleme ve sulama işlemleri sağlıklı bir üretim için çok önemlidir. Çilek gübreleme ve sulama uygulamaları doğru tekniklerle ve düzenli olarak yapılmalıdır. Böylelikle verimli bir hasat elde edilebilir. Gübreleme ve sulama şu şekilde yapılmalıdır:

Gübreleme: Çilek fidesi dikilen toprakta iyi bir gübreleme yapılmalıdır. İlkbaharda verilen gübre çileklerin gelişimi ve meyve verimi için yeterli besin maddesini sağlar.
Sulama: Çilek fidesi dikildiği andan itibaren ve meyve oluşum sürecinde sık sık sulanmalıdır. Aşırı sulama çileklerin çürümesine ve hastalıklara sebep olur.
İlave gübreleme: Meyve oluşum süreci başladıktan sonra fidelerin ihtiyaçlarına göre ilave gübreleme yapılabilir.

Çilek Yetiştiriciliğinde Zararlılarla Mücadele

Zararlılar çilek yetiştiriciliği için büyük bir tehlike oluşturur. Bitkilerin gelişimi ve meyve verimi, zararlılar nedeniyle düşer. Zararlıların yuva kurmasını engellemek için önleyici tedbirler almak gerekir. Örneğin, zararlıların yuva kurmasını engellemek için toprak düzenli olarak karıştırılabilir ve bitkilerin altı temiz tutulabilir.

Zararlıların etkisini azaltmak için kullanılan bir başka yöntem ise biyolojik mücadeledir. Örneğin, zararlıların avcıları olan böcekler veya bitkilerin avcıları olan kuşların çevre düzeni içinde barındırılması, zararlılarla mücadele için bir yol sunabilir.

Çilek yetiştiriciliğinde zararlılarla mücadele için en sık kullanılan yöntemlerden biri de kimyasal mücadeledir. Kimyasal mücadeleye başlamadan önce hangi zararlılara karşı kimyasal uygulama yapılacağı belirlenmeli ve önerilen dozlar takip edilmelidir. Aksi takdirde kimyasal kullanımı doğal dengenin bozulmasına ve çevre kirliliğine sebep olur.

Çilek yetiştiriciliği ile ilgili merak ettiğiniz tüm detaylar ve zararlılarla mücadele için siz de Hektaş uzmanlığından destek alabilirsiniz.

https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/Uretici_Bilgi_Kosesi/Dokumanlar/cilek.pdf