Ceviz Yetiştiriciliğine Dair Her Şey
Büyük taç yapma özelliğine sahip olan ve 25-30 metreye kadar uzayabilen ceviz ağaçları uzun ömürlüdür. Bu nedenle ceviz yetiştiriciliği uzun vadeli sonuçlar veren bir tarım faaliyetidir. Ceviz ağaçlarının 3-4 metre derine inebilen kazık kökleri, erkek ve dişi olan çiçekleri gibi birçok farklı organı değerlendirilir. Erkek çiçekler 2 yıllık, dişi çiçekler yılın sürgününde büyüyerek rüzgarla tozlanır.
Juglandales takımı, Juglandaceae familyası, Juglans cinsi olan ceviz ağaçları 21 farklı türe sahiptir. Kereste ve meyveleri ticari olarak gelir elde edilmek için kullanılır. Amerika, Japonya, Çin, İran, Güney Asya, Hindistan ve Orta Avrupa gibi geniş bir coğrafyada yapılan ceviz üretimi Türkiye için de önemli gelir kaynakları arasındadır.
Türkiye’de ortalama olarak ceviz ağacı başına düşen verim 33 ile 37 kilogram arasındadır. Bu nedenle Amerika ve Çin’in ardından 3. en önemli ceviz yetiştiricisi ülkedir. Bahçelere dikilen aşılı ceviz fidanları ile %50 ile %60 arasında daha fazla meyve elde edilebilir. Aşılı fidanların kullanımıyla ağaçların verimli çağında 10 ağaç olan dekar başına 1 ile 1,5 ton arasında verim alınır.
Ceviz Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Ceviz üretimi yapmak için uygun ekolojik özelliklere sahip iklim ve toprağa fidan ya da tohum dikilmelidir. Ceviz ağacının kökleri aşağı doğru 3-4 metreyi bulduğu için en azından 2 metre uzayabilecek toprak kalınlığı olmalıdır. Bu nedenle ilk aşamada ceviz yetiştirme koşulları burgu vanası ile toprak için kontrol edilir. Taban suyu yüksek olan topraklar kalınlığı yeterli olsa da seçilmez. Çünkü zaman içerisinde taban suyu yüksekliği nedeniyle ağaçlar kurumaya başlar.
Ceviz fidanı yetiştirme işlemi için ikinci aşamada yöntem ve fidan seçimi yapılır. Ceviz yetiştiriciliği için fidan yetiştiriciliği, vejetatif tohumla çoğaltma, tohum katlama ve aşı ile çoğaltma yöntemleri uygulanır. Seçilen cevizin özelliklerine göre en verimli yöntem uygulanmalıdır.
İklim ve toprak koşullarına uygun olarak yerli ve yabancı ceviz türleri tercih edilir. Yerli ceviz çeşitleri Bilecik, Şebin, Gültekin 1, Yalova 1 /3 / 4, Şen 1 / 2, Tokat 1, Kaman 1, Kaplan 86, Yavuz 1 olarak geçer. Yabancı orijinli fidelerle Franquette, Fransız cevizi Fernor ve Fernette, Serr, Payne, Hartley, Pedro, Midland ve Chandler ceviz yetiştiriciliği de yapılır. Yabancı fideler arasında Amerikan orijinli Chandler bodur ceviz yetiştiriciliği popülerdir.
Ceviz Yetiştirme Koşulları Nelerdir?
Ceviz ağaçlarının yetiştiği yerlerde 800-1800 saat soğuklama olan iklim ve deniz seviyesinden en fazla 1700 metre yükseklik olmalıdır. Verimli ceviz yetiştirme koşulları iklim ve toprak olarak iki ayrı kategoride değerlendirilir. Genel olarak yaz aylarında bol güneş alan, kışları ılıman geçiren iklimlerde ve su tutmayan alt kısımları rutubetli topraklarda iyi yetişir.
Ceviz ağacı ikliminin yaz aylarında aşırı sıcak olması yaprak yanması ve meyve bozulmasına neden olur. İlkbaharda ve sonbaharda oluşan zamansız donlar meyveler için risk oluşturur. Ceviz meyveleri sonbaharın sonlarına kadar gelişmeye devam ettiğinden özellikle genç ağaçlardaki sürgünler tazeyse -10 derecede zarar görmeye başlar. Sonbahar ayında erken oluşan donlarda ortalama -9 ile -12 derece arası ceviz için zararlıdır. İlkbahar çiçeklenme döneminde ise -1 ile -3 dereceler bile zarar görmesi için yeterlidir. Ceviz ağacı -25 derece ile 38 dereceye kadar dayansa da zamansız oluşan sıcak ve soğuk hava meyvelere zarar verir.
Ceviz ağacı birçok toprakta yetişse de taban suyu seviyesi 2,5 ile 3 metreden yukardaysa bir süre sonra kurumaya başlar. Nemli, su geçirgenliği yüksek ve tutulum yapmayan topraklar bu nedenle en verimli olanlardır. Killi topraklar, bataklık alanlarda ceviz yetiştirilmez. Vadileri yaylalar, teraslı araziler soğuk rüzgarları kestiğinden tercih edilen alanlardır. Meyvelerin erken olgunlaşmasını isteyen çiftçiler güney yamaçları, ilkbahar donlarından korunmak isteyenler kuzey yamaçları ekim için kullanabilir.
Ceviz Dikimi ve Hasat Zamanı
Türkiye’de ceviz dikim zamanı genellikle kasım ve mart aylarında olsa da yılın 12 ayı tüplü ve açık şekilde yapılabilir. Kış aylarında açık, yaz aylarında tüplü dikim yöntemi uygulandığında genellikle başarılı sonuç alınır. Ceviz hasat zamanı iklim koşullarına göre değişmekle birlikte genellikle Ağustos ile Kasım başı arasındaki dönemde yapılır.
Ceviz Dikim Zamanı
Ceviz yetiştiriciliği püf noktaları arasında doğru dikim zamanını yakalamak vardır. Tohum ekilecek derinlik ve tohum dikim şekline dikkat edilerek 5-10 cm toprak derinliğine yılın her mevsimi uygulanabilir. Açık köklü ve tüplü ceviz fidanı dikim zamanları ve yöntemleri farklıdır.
Açık köklü ceviz fidanı dikiminde kış dinlenmesi döneminde fidan sökülerek yeni yerine taşınabilir. Genellikle Kasım ayından Nisan ayına kadar iklim koşullarına göre açık köklü fidan dikimi yapılır. Burada asıl beklenen ılıman iklimin oluşmasıdır. Kurak ve sıcak iklimlerde Kasım ile Nisan arasında da dikim yapılması mümkündür. Ortalama sıcaklığa sahip yerlerde Kasım-Aralık ile Şubat-Nisan dönemleri dikim için seçilir. Kışların sert geçtiği iklimlerde ilkbaharın geldiği Mart ve nisan aylarında uygulama yapılır.
Tüplü ceviz fidanı dikimi yılın her mevsimi uygun olsa da ılıman kış ve kurak yaz geçiren iklimlerde yaz harici dikim önerilir. Ilıman bölgelerde 12 ay boyunca dikim yapılırken sert kışa sahip iklimlerde Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında fidan dikimi başarılı sonuç verir.
Ceviz Hasat Zamanı
Ceviz hasadı için yeşil kabuğun yaklaşık 3’te 1’inin çatlaması gerekir. Dalları silkeleme yöntemi ile cevizler yeterli olgunluğa eriştiğinde hasat yapılabilir. İklim koşullarına göre Ağustos ayında başlayan hasat Ekim sonu, Kasım ayı başına kadar sürebilir. Hasat edilen cevizlerin kabuklarını temizlemek ve hava alacak şekilde örtü üzerinde hemen kurutmaya başlamak gerekir. Sadece hasattan tohumluk için ayrılan cevizler güneş görmeyen, serin ve kuru yerlerde muhafaza edilmelidir.
Ceviz Gübreleme ve Sulama
Ceviz bahçelerinde yıllık sulama ihtiyacı yağışlar dahil 1200- 1350 mm, ceviz gübreleme ihtiyacı toprağın özelliklerine göredir. Cevizin yüksek verimli olması için gübreleme ve sulamaya ek olarak belli dönemlerde budama yapılmalıdır.
Sulama için ilkbahar sonlarından hasat bitimine kadar olan zaman diliminde yağmura ek olarak faaliyetler yapılır. Sonbaharın bitimine yakın ve kış aylarında iklim çok kurak değilse yani yağış oranı yeterliyse sulama tercih edilmez. Toprağın susuz kalması cevizin kalitesinin düşmesine ve meyvenin boyunun küçülmesine neden olabilir. Bu nedenle sulama periyotlarına dikkat ederek kaliteli cevizler elde edilebilir.
Bahçe ekimi sırasında toprak analizi yapılarak ceviz türü için ihtiyaçlar belirlenmelidir. Elde edilen sonuçlar gübre olarak kullanılması gerekenleri ortaya çıkarır. Toprakta cevizin ihtiyacı olan fakat bulunmayan ya da eksik kalan mineral ve içerikler gübre ile tamamlanmalıdır. Özellikle yüksek kireçli topraklarda bazı elementler kökler aracılığı ile ağacın bünyesine alınamaz. Bu tarz topraklarda gübreler için ekstra hassasiyet gösterilir. Demir, fosfor, potasyum gibi farklı içeriklere sahip gübreler duruma göre dikim öncesi ve sonrasında tercih edilir.
Ceviz ağacı budama işlemleri sadece fidanlara uygulanır. Ağacın taç sistemini şekillendirmek için ilk başta 5 ile 12 arasında göz üzerinden budama işlemi yapılır. Fidanların ilk kışında ağacı güçlendirmek için doruk dal 180 cm yükseklik, buraya yakın gözler de kökünden budanır. Kuvvetli sürgün dönemlerinde seçilen ilk ana dal uç alma için kullanılır. Zaman içinde verim düştüğünde taç çevresindeki fazla kalın olmayan dallar dipten kesilir. Taç içinde bulunan ana dallar ise 2 yıllık dal boyutunda kesilerek seyreltilir.
Ceviz Yetiştiriciliğinde Zararlılar ve Hastalıklarla Mücadele
Ceviz zararlıları arasında Karaleke ve Antraknoz en büyük sorunları yaratır. Karaleke, ceviz bakteriyel yanıklığı olarak da bilinen ve zamanla ağacın ölümüne neden olan bir hastalıktır. İlkbaharda yayılım gösteren bakterinin neden olduğu hastalıkla mücadele için dökülen yapraklar, meyveler imha edilir ve hastalıklı dallar kesilir. Azot içerikli gübreleme bırakılır ve rüzgarsız havada ilaçlama yapılabilir.
Antraknoz yaprakçık, meyve ve yapraklarda lekeler oluştur ve yaprak dökülmesine neden olur. Hastalığın yayılmasını önlemek için yere dökülen yapraklar sonbaharda toplanarak yakılır, hastalıklı dallar budanır. Kimyasal ilaçlama ile dört ayrı dönemde müdahale etmek de mümkündür.
Ceviz yetiştiriciliği için ihtiyaç duyduğunuz ilaçlama, gübre ve tohum gibi tüm ihtiyaçlarınıza Hektaş kalitesi ve güvencesiyle ulaşabilir bahçenizde yüksek verim elde edebilirsiniz.
Kaynakça:
https://www.hortiturkey.com/bitki-yetistiriciligi/ceviz-yetistiriciligi