Bugün dünyada tarım sektörünün en önemli konulardan biri gıda güvenliği ve gıda tağşişinin önüne geçmek. Güvenilirliği sağlamak adına gıda tedarik zincirinin izlenmesi ve doğrulanması, bu alandaki sorunların belirlenmesi ve ele alınması açısından kritik önem arz ediyor. İzlenebilirlik sorunlarını çözmek ve şeffaflığı sağlamak adına blok zinciri teknolojisi yepyeni fırsatlar sunuyor.
Dünyada çok sayıda sektör var ve faaliyet alanları her ne kadar birbirinden farklı olsa da hepsi şeffaflık, güven ve doğruluk kavramları söz konusu olduğunda ortak paydada buluşuyor. Bu üç kriteri bünyesinde barındıran, ek olarak hız, basitlik ve düşük maliyet gibi avantajlara sahip olan blok zinciri (Blockchain) teknolojisi son yılların öne çıkan uygulamalarından biri. Bugüne dek ağırlıklı finans sektöründe kullanılıyor olsa da özellikle son dönemde tarım sektörünün de dikkatini çekmeyi başardı. Üzerinden değer ve bilgi transferi yapılabilen, güvenli, merkezî olmayan bir veri tabanı şeklinde tanımlanabilen uygulama, Dağıtılmış Defter Teknolojisine (Distributed Ledger Technologies- DLTs) dayanıyor. Gıda endüstrisinde şeffaflığı ve
izlenebilirliği sağlayarak tarımsal değer zincirlerindeki riskleri azaltma ve verimliliği arttırma hedefine öncülük ediyor.
Şeffaflık ilkesi en önemli özellik
Tarımsal faaliyetlerde tarladan sofraya kadar tüm üretim süreci boyunca gerek üreticilerin gerek tüccar ve tüketicilerin güvene dayalı bir sistem içerisinde öğrenmek istediği bazı konular var. Üreticiler ve tüketiciler arasındaki ilişkinin sağlıklı olması için gereken değeri barındıran tedarik zincirinin en iyi şekilde işlemesi bu nedenle oldukça önemli. Blok zinciri teknolojisi ile bir tarımsal ürünün üretiminden pazarlanmasına kadar olan her aşaması sanal ve şeffaf bir şekilde kriptolu olarak takip edilebiliyor. Hatta yüksek güvenliğe sahip şekilde ödeme yapılmasına imkan tanıyor. Zaten blok zincirinin bu ölçekte bir potansiyele sahip olması ve tarım sektöründe kendine yer bulması iki temel özelliğe dayanıyor. Birincisi, pazarda birbirini tanımayan dolayısıyla aralarında bir güven ilişkisi bulunmayan farklı tarafların birbiriyle iş yapabilmesini sağlayacak güven platformunu yaratabilmesi. Diğeri ise para veya bilgi gibi girdilerin bir noktadan diğerine çok hızlı ve masrafsız şekilde aktarılmasını sağlaması.
Blok zinciri teknolojisiyle tarım sektöründeki paydaşlar tedarik zincirindeki her bir ürünün hareketini tarladan sofraya izleyebiliyor. Üretim süreci boyunca kullanılan tüm girdi ve uygulamaları, aynı zamanda taşıma ve depolama koşullarını belirleyebiliyorlar. Bu şeffaf süreç de tüm tüketiciler tarafından gözlemlenebiliyor. Uygulamanın geliştirilmesindeki en büyük etken tüm dünyada doğal olana dönüşün giderek artmasıyla gıda tedarik aşamasında tüketicilerin ekolojik ürüne sahip olma konusundaki hassasiyeti. Bu nedenle bilinçli tüketiciler satın aldığı ürünün içinde tam olarak ne olduğunu, nereden geldiğini, hangi işlemlerden geçtiğini bilmek istiyor. Blok zinciri teknolojisi de şeffaflık özelliğini ön planda bulundurarak, tüketicinin gönül rahatlığıyla ürününe sahip olmasına imkan tanıyor. Ayrıca olası tüm riskleri takip ederek, problemli ürünlerin en kısa sürede tespit edilmesine ve toplatılarak tüketimlerinin engellenmesine olanak sağlıyor. İzlenebilirlik dışında gıda kaynaklı hastalıklar konusundaki araştırmalar için de veri tabanı sunabilen önemli bir teknoloji olarak görülüyor.
Para transferinin hızlı ve güvenilir yolu
Blok zinciri, belirsizliği en aza indirerek dijital bir güven ortamı sağlıyor. Sanal dünyada paylaşılan bir defterle değer değişimini engelleyerek transferlerin muhasebeleştirilmesinde yeni bir yöntem olarak görülüyor. Basit bir blok zincirinde kullanıcılar, DLTs sayesinde değiştirilemez bir kayıt oluşturuyorlar. Bu kayıt şifreleniyor ve işlemdeki tüm katılımcıların bilgileri bir bilgisayar ağında saklanıyor. İşlem geçmişinin bir kopyası katılımcılar arasında paylaşılıyor ve bu da işlemlerin doğruluğunun bir üçüncü göz tarafından doğrulanması zorunluluğunu ortadan kaldırıyor. Yapılan her yeni işlem bir ‘bilgi zinciri’ yaratarak, doğrulama yoluyla kalıcı olarak deftere kaydediliyor. Ayrıca şeffaflık ilkesiyle yürütülen işlemler sayesinde sorunlu, bozulmuş veya orijinal olmayan ürünlerin tüketiminin de önüne geçmek mümkün oluyor.
Uygulama, sağladığı görünürlük ve izlenebilirlik ile tedarik zincirindeki pek çok soruna çözüm olabilecek niteliklere sahip. Günümüz tedarik zincirlerine bakıldığında; RFID teknolojisi, barkodlar ve sensörler oldukça sık kullanılıyor. Ancak blok zinciri teknolojisinin tedarik zincirine uygulanması, diğer uygulamalara nazaran hem hızlı hem daha az maliyetli. Bu anlamda mobil ödemeler, krediler ve düşük ücretli para transferleri konusunda avantajları var. Anlık, güvenilir ve masrafsız para transferleriyle hızlı para akışını mümkün kılıyor.
Dünya üzerinde milyarlarca insan geçimini tarımdan sağlıyor ve buradaki en büyük pay küçük ölçekli üreticilere ait. Üretici, aracı ve tüketici arasında para ve ürün akışının hızlı ve etkin şekilde gerçekleşmesi bu bakımdan önemli. Ancak günümüz şartlarında üretici ürününü verse bile ödeme için haftalarca veya aylarca beklemesi gerekebiliyor. Bu durum alınan kredinin zamanında geri ödenmesini zorlaştırıyor. Taraflar arasındaki iş birliği genelde sözlü veya kağıt üzerindeki karmaşık anlaşmalar ile yapılıyor. Koordinasyon ve şeffaflık ise son derece sınırlı. Dolayısıyla finansman sağlayan bankalar için risk yükseliyor, bu durum yine üreticilere sınırlı ve masraflı finansman olarak geri dönüyor. Oysa blok zinciri ile para akışı tamamen şeffaf olduğundan finansörler için risk azalıyor ve üreticilerin ucuz krediye erişimi kolaylaşıyor.
Çok yönlü kazanımlarıyla dost teknoloji
Geliştirdiği tüm uygulamalarda bilgi ve teknolojiyi hep en önemli konu addedip ihtiyaçlar doğrultusunda çalışmalarına yön veren HEKTAŞ, bu anlamda blok zinciri alt yapısıyla İzlenebilir Güvenli Gıda Platformu’nu hayata geçirdi. Uygulama ile ürün üzerindeki veya raftaki kare kod okutularak ürünün tarladan sofraya kadar olan yolculuğu hakkında detaylı bilgiye ulaşabiliyor. İzlenebilir Güvenli Gıda Platformu aracılığıyla tüketiciler, ürünün çeşidi, tohum ismi, tohum tipi, tohum ruhsat durumu, ekim zamanı, özellikleri, yetiştirilme koşulları ile yetiştirildiği tarla ve seradan anlık çekilen görüntülere ulaşabiliyor. Bitki koruma ve bitki besleme uygulamalarının yapılma zamanı, son zirai ilaçlama ile hasat arasında olması gereken süre ve ürünün hasat tarihi gibi birçok bilgiyi de öğrenip en güvenilir şekilde ürün satın alabiliyor.
Blok zinciri teknolojisi, küresel ekonomi için temel olan bilgi alışverişinde eşler arası işlem ağı ve akıllı sözleşmeler kullanmasıyla tarım sektöründe verimlilik kazanımları vadediyor. Şeffaflık ve daha yüksek kalite gibi yüksek potansiyele sahip bir yenilik olmasıyla da gıda güvenliği ve sürdürülebilirliğinde tüketici bilincinde iyileştirmeler sunuyor.
Blok Zinciri Teknolojisinin Avantajları
- Akıllı kontratları sağlama
- Güvenli bir etkileşim platformu oluşturma
- Şeffaf bir P2P işlemi kurma
- Dinamik ve etkin bir fiyatlandırmaya teşvik etme
- Mikroölçümlere ve mikroparasallaşmaya izin verme