Örtü Altı Yetiştiriciliği Nedir? Nasıl Yapılır?

Örtü Altı Yetiştiriciliği, tarım faaliyetlerinin gün geçtikçe gelişen teknolojiden de etkilenerek gösterdiği birtakım yeni sayılabilecek uygulamalardan biridir. Günümüzde uygulanan tarım faaliyetleri yüksek verimli mahsul üretimi için çeşitli yöntemlerden faydalanır. Geleneksel tarım uygulamalarının aksine birçok açıdan daha verimli olan örtü altı yetiştiriciliği ülkemizde ve dünyada yaygın olarak tercih edilir. Mahsul verimi ve üretim kolaylığı açısından birçok üreticinin tercih ettiği örtü altı yetiştiriciliği genel olarak örtü altı sebze yetiştiriciliği alanında ve süs bitkisi üretiminde tercih edilir.

Örtü Altı Yetiştiriciliği Nedir?

Örtü altı yetiştiriciliği üretimin cam ya da plastikten oluşan korumalı bir yapı içerisinde gerçekleştirilmesine verilen isimdir. Son yıllarda birçok üretici tarafından tercih edilen örtü altı yetiştiriciliği, sebze ve süs bitkisi üretiminde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Farklı türleri bulunan örtü altı yetiştiriciliği yönteminin maliyetleri, avantajları ve dezavantajları tercih edilen türe göre değişiklik gösterebilir. Örtü altı yetiştiriciliğinde temel olarak açık bir araziye nazaran her tarafı kapalı bir yapı içerisinde üretim gerçekleşir. Yapı içerisindeki ışık ve ısı seviyeleri farklı teknolojiler ile kontrol edilir.

Örtü altı yetiştiriciliğinde plastik örtüler, geçirgen camlar kullanıldığında bu yapı ‘sera’ ismini alır. Üreticiler bu yöntem ile üretim yaparken ısı ve sıcaklığı kontrol altında tutabildiğinden daha fazla verim alınır. Bitkilerin, sebzelerin ihtiyaç duyduğu sıcaklık ve ışık gelişmiş teknolojiler ile kolay bir şekilde sağlanabilir. Aynı zamanda nem ve sulama sistemleri de bitkilerin tam olarak ihtiyaç duyduğu şartların oluşturulmasını mümkün kılar. Örtü altı yetiştiriciliği aynı zamanda bitkileri dengesiz iklim koşullarından da korur.

Günümüzde küresel ısınmanın bir etkisi olarak bütün dünya çapında doğal iklim dengelerinde bozulmalar görülür. Buna bağlı olarak açık havalarda, geniş arazilerde tarım yapmak, verimli mahsuller elde etmek her geçen yıl daha zor bir hâl alır. Örtü altı yetiştiriciliği kapalı yapısı sayesinde bitkileri aşırı sıcaklardan, soğuklardan, dengesiz yağışlardan ve yıpratıcı rüzgarlardan korur. Bu denli avantajlı olan örtü altı yetiştiriciliğinin aynı zamanda kendine has dezavantajları da bulunur.

 

Neden Örtü Altı Ürün Yetiştiriciliği Yapılır?

Örtü altı yetiştiriciliği yönteminin tercih edilmesini sağlayan birçok avantajı bulunur. Bu avantajları sayesinde örtü altı tarım ülkemizde ve dünyada sıklıkla tercih edilir. Örtü altı yetiştiriciliği şu avantajlara sahiptir:

• Dengeli şartlar: Örtü altı yetiştiriciliği farklı teknolojilerin kullanıldığı kapalı yapılarda gerçekleşir. Söz konusu yapı plastik ya da cam materyalden üretilebilir. Kapalı yapı için kullanılan materyal ışık geçirgeni olabilir ya da olmayabilir. Kapalı yapı içerisinde modern teknolojiler ile birçok koşul kontrol altına alınabilir. Normal şartlarda bitki üretimini direkt olarak etkileyebilecek dengesiz şartlar engellenebilir. Açık arazilerde yapılan tarım faaliyetlerinde hasat zamanı yaklaşırken kısa sürede oluşabilecek aşırı sıcak ya da soğuklar bitkilere kalıcı hasar verebilir ve üretici zarar edebilir. Fakat örtü altı yetiştiriciliğinde sıcaklık, nem gibi önemli faktörler kolay bir şekilde kontrol altına alınabilir. Üreticiler bitkilerin tam olarak ihtiyaç duyduğu parametreleri belirleyerek bitkileri sağlıklı tutabilir ve normalden daha fazla verim alabilir.
• Yıl boyu dört mevsim üretim: Standart tarım faaliyetlerinde ekim, gelişme ve hasat dönemleri bulunur. Üreticiler ekim döneminde ekim yapmalı, gelişme döneminde bitkinin ihtiyaçlarının karşılanmasını ummalı ve hasat döneminde mahsul almalıdır. Açık arazilerde gerçekleşen tarım faaliyetlerinde genel olarak yıl içerisinde bir hasat dönemi bulunur. Fakat örtü altı yetiştiriciliğinde yılın herhangi bir zamanında istenildiği dönemde ekim, dikim ve hasat işlemleri gerçekleştirilebilir. Kontrollü örtü altı yapıları sayesinde üreticiler istedikleri iklim şartlarını oluşturabilir ve bitkilerin gelişmesini sağlayabilir. Bitkilerin ihtiyaç duyduğu sıcaklık çeşitli iklimlendirme teknolojileri ile sağlanabilir. Gereken nem miktarı düzensiz yağışlara bağlı değildir ve üreticiler bitkilerin ihtiyaç duyduğu zamanda, uygun miktarda sulamalar yaparak gelişimi sürdürebilir. Bitkilerin gelişimi için kritik olan güneş ışığı geçirgen örtü materyali sayesinde sağlanır. Kapalı yapıda kullanılan materyalin ışık geçirgeni olmadığı faaliyetlerde ise güneş ışığı yapay şekilde sağlanabilir.
• Hasat ve verim garantisi: Açık hava tarım faaliyetlerinde küçük bir dengesizlik bütün bitkileri öldürebilir. Üreticilerin yıl boyunca beklediği hasat dönemi verimsiz geçebilir. Bu ihtimaller son yıllarda küresel ısınmanın etkileri ile daha fazla görünmeye başlayan dengesiz sıcaklık değişiklikleri ve yağışlardır. Günümüzde dünya genelinde ekolojik yapılarda bozulma, yıkıcı yağışlar, kuraklıklar görülür. Bu ekstrem şartlar açık hava faaliyetlerini etkilerken örtü altı yetiştiriciliği uygulamalarını etkilemez. Üreticiler ihtiyaç duydukları şartları oluşturarak verimli bir hasat dönemini garanti edebilir.

Birçok açıdan daha avantajlı olan örtü altı yetiştiriciliği aynı zamanda dezavantajlara da sahiptir. Bu tarım yönteminin en temel ve büyük avantajı maliyetidir. Örtü altı yapısının üretimi, kurulumu ve faaliyete geçirilmesi meşakkatli, maliyetli bir süreç olabilir.

Günümüzde daha fazla verim alabilmek amacıyla sera yapılarında ısı yalıtımlı, sert rüzgarlara, darbelere, donmalara dayanıklı materyaller kullanılır. Bu materyallerin tercih edilmesi maliyeti önemli ölçüde artırabilir. Bir diğer önemli maliyet kalemi ise kullanılacak teknolojilerdir. Örtü altı yapısı içerisinde gerekli sıcaklık ve nem şartlarının oluşturulması için modern teknolojilere ihtiyaç duyulur.

Teknolojik iklimlendirme sistemleri maliyetli olabilir. Bu tarım faaliyetinin bir diğer avantajı zararlı organizma riskidir. Açık hava tarım faaliyetlerinde bitkilere zarar veren hastalıklar bazı durumlarda yağışlarla, rüzgarlarla kendiliğinden ortadan kaldırılır. Zararlı organizmalar iklim şartlarıyla ortadan kaldırılmasa da gelişmesi, yayılması yavaşça gerçekleşir. Fakat örtü altı yetiştiriciliğinde yapı kapalıdır, toprak, sulama, sıcaklık ve nem parametreleri her zaman kontrol altında tutulur. Bu şartlar altında bazı zararlı organizmalar kolay bir şekilde gelişerek bütün bitkilere bulaşabilir ve verimsiz bir hasat dönemine zemin hazırlayabilir.

 

Türkiye’de Örtü Altı Yetiştiriciliği Nerelerde Yapılır?

Türkiye’de birden fazla bölgede, ilde örtü altı yetiştiriciliği yoğun olarak yapılır. İklim şartlarının verimli üretimler için elverişli olmadığı bölgelerde örtü altı yetiştiriciliği yaygın olarak tercih edilir. Kış mevsimlerinde güneş ışığı oranının yüksek olduğu Akdeniz Bölgesi Türkiye’de en çok örtü altı yetiştiriciliğinin yapıldığı bölge olarak öne çıkar. Aynı zamanda Marmara ve Ege bölgeleri de örtü altı tarım faaliyetlerinin yoğun şekilde gerçekleştiği yerler arasındadır.

Türkiye’de örtü altı yetiştiricilik ile en fazla domates üretilir. Yıl içerisinde en çok mahsul üreten iller sırasıyla Antalya, Mersin, Adana, Muğla, İzmir, Aydın, Hatay, Burdur ve Isparta’dır.

Antalya

Antalya Türkiye genelindeki örtü altı yetiştiriciliğinin %48’ine sahiptir. 286.522 dekar örtü altı tarım alanı ile öne çıkan Antalya yılda 3.8 milyon ton örtü altı mahsul üretimi yapar. Bu ilde seralarda, kapalı tarım tesislerinde sebze ve süs bitkisi yetiştirilir. Domates, biber ve patlıcan sebzelerinin yoğun olarak üretildiği Antalya’da aynı zamanda marul ve fasulye gibi seçenekler de yetiştirilir.

Mersin

201.060 dekarlık örtü altı yetiştiriciliği alanı ile ülke genelinde sıralamada Antalya’yı takip eden Mersin; domates, marul, salatalık gibi sebzelerin yanında aynı zamanda çilek, üzüm gibi meyvelerin üretimiyle de öne çıkar.

 

Örtü Altı Üretim Sistemleri Nelerdir?

Örtü altı yetiştiricilik faaliyetlerinde birden fazla sistem kullanılabilir. Günümüzde tarım faaliyetlerinde daha fazla verim almak, maliyetleri düşürmek amacıyla farklı kapalı yapılar kullanılır. Ülkemizde ve dünyada sıklıkla tercih edilen örtü altı üretim sistemleri şunlardır:

• Geçirgen Yapılar: Işık geçirgenliği bulunan cam, plastik ya da kumaş yapılar
• Gölgelik Yapılar: Sadece üstü kapalı olan, kenarları açıkta kalan seralar, üretim tesisleri
• Temel Seralar: Düşük teknolojili, dış iklim koşullarına bir dereceye kadar bağlı olan, maliyeti düşük, kurulumu kolay yapılar.
• Orta Teknolojili Yapılar: Teknolojik sistemlerin bütçe nihayetinde kullanıldığı, yıllık hasat dönemi sayısının nispeten mevsime bağlı olduğu yapılar.
• Yüksek Teknolojili Üretim Tesisleri: Yıl genelinde çokça hasat yapılabilen, modern ve gelişmiş teknolojilerin yer aldığı, verimin yüksek olduğu, maliyetli ve masraflı yapılar.

Siz de örtü altı üretim hakkında daha fazla detay ve desteğe ihtiyaç duyuyorsanız, Hektaş uzmanlarından dilediğiniz zaman bilgi alabilirsiniz.