Elma yetiştiriciliği, elmanın dayanıklı bir bitki olması itibariyle yetişme bölgesi açısından hassas ve çok seçici olmamasını beraberinde getirir. Yeterli besini karşılayan her toprak çeşidi elmanın yetişmesi için elverişli koşullara sahiptir. Doğada kendi kendine elmanın yere düşmesi ile başlayan süreçte ağacın meyve vermesi ve meyvenin kalitesi toprağın ve tohumun özelliklerine göre farklılık gösterebilir. Bu sebeple ticari meyve yetiştiriciliğinde bol ve kaliteli elma hasadı yapabilmek için özel koşulların sağlanmasına dikkat edilir.
Elma Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Kültür elması (Malus communis Lam.) yetiştiriciliği ülkemiz genelinde yapılmaktadır. Fakat en uygun kültür merkezleri, yabanisinin yayılma alanlarına paralel olarak Kuzey Anadolu da bulunmaktadır. Kuzey Anadolu, Karadeniz kıyı bölgesi ile İç Anadolu yayları arasındaki geçit bölgeleri ve son yıllarda güney de Göller bölgesi elmanın önemli yetiştiricilik alanlarını oluşturmaktadır. En yaygın olarak Isparta, Karaman ve Denizli illeri olarak sıralanmaktadır.
Elma ılıman, özellikle soğuk ılıman iklim meyvesidir. Genellikle dünyada 30oC-50oC yetişmektedir. Türkiye’de Ege Bölgesinde 500 m, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin sıcak ve kurak yerlerindeki 80 m’den daha yukarı yerlerde yetişmektedir. Yüksek ışık yoğunluğu elmada çok iyi renk oluşumunu sağlar. Elma ağacı düşük sıcakların olduğun sert kışlara dayanıklıdır. Kış dinlenmesi sırasında odun kısımları –35oC -40oC’a açmış çiçekler –2,2oC -2,3oC ve küçük meyveler ise – 1,1oC -2,2 oC’a dayanırlar. Meyve türleri arasında elma kış dinlenmesine en fazla ihtiyaç duyar. Yetersiz soğuklama sonucu çiçeklerin bir kısmı ölür geriye kalan çiçeklerin açılması da normale göre hem daha geç hem de düzensiz olur. Böylece
geç açan çiçekler döllenme yetersizliği nedeniyle dökülür. Soğuklamamasını giderememiş elma ağaçlarında yaprak gözleri sürmez ve ağaç çıplak kalır. Elma yüksek yaz sıcağından da hoşlanmaz. Sıcaklık 40oC’nin üzerine çıktığı zaman büyüme durur, daha yüksek sıcaklıklarda ise zarar görülmeye başlar.
BAZI ÇEŞİTLERİN SOĞUKLAMA İSTEKLERİ (saat)
- Starking Delicious 1200-1500
- Golden Delicious 1200-1500
- StarkSpur Golden 1200-1500
- Starkrimson Delicious 1200-1500
- Demir Elması 2900-3000
- Hüryemez 2150-2200
- Amasya 2536
- Gala 400
- Anna 200
BAZI BÖLGELERİN SOĞUKLAMA SÜRELERİ (saat)
- Akdeniz Sahilleri 200-450
- İç Anadolu 3000-3500
- İç Ege 3000-3200
- Orta Ege 1500-2200
- Karadeniz Sahilleri 1200-1400
- Marmara Sahilleri 1000-1300
TOPRAK İSTEKLERİ
Elma genellikle birçok toprak tiplerinde başarılı sonuç verir. Bahçe kurulacak yerin alt toprak yapısı önemlidir. Alt toprak; bitki kökleri hiçbir zaman su içerisinde kalmayacak ve köklerin yayılmasını kolaylaştıracak şekilde drene edilmelidir. Sert ve suyu tutan alt toprak gelişmeye engel olur, ağacın büyümesini ve ömrünü olumsuz yönde etkiler. En uygun alt toprak çakıllı-tınlı olmalıdır. Toprak derinliğinin 2 m veya daha fazla olması istenebilir. Elma yetiştiriciliği için en iyi topraklar optimal olarak 6.0-6.5 pH ve içerisinde normal kireci ve yeteri kadar humus ve nemi bulunan tınlı, tınlı-kumlu veya kumlu-tınlı geçirgen topraklardır.
Elma, meyve ticaretinde ilk sıralarda yer alan bir meyvedir. Uzun ömürlü odunsu bitkiler arasında yer alan elma ağaçları, doğada 18 metreye kadar uzayabilir. Ticari olarak yetiştirilen bitkilerin yüksekliği nadiren bu denli uzun olur. Elma üretimi ya da süs ağacı olarak yetiştirilirken gerekli zamanlarda budanır ve ağacın boyutu bol meyve verecek ve rahat toplanacak bir yükseklikte sabitlenir. Elma ağaçları fidan ve çelikten yetiştirilebileceği gibi meyvenin içerisinde yer alan tohumlardan da üretilebilir.
Verim alabilmek için elma yetiştirme koşulları ne kadar önemliyse iyi bir elma tohumu seçmek de bir o kadar önem taşır. Kaliteli meyvelerden elde edilen tohumlar kullanılabileceği gibi aşılama ya da fidan dikimi ile anaç elde edilebilir. Bitkinin tohumdan ağaca dönüşmesi ve meyve verecek yaşa gelmesi uzun zaman alır. Bunun için elma üreticileri ve meyve fidanı üreticileri genelde ayrıdır. Meyve ticareti için genellikle kısa zamanda çiçeklenebilecek fidanlar uygun araziye dikilerek meyve bahçesi hazırlanır.
Elma ağacı soğuk, ılıman iklim şartlarını sever. Sert rüzgarlar ve zorlu hava koşulları ağacın yetişmesinde olumsuz bir etkiye sahiptir ve ağacın meyve vermesi güçleşir. Bu sebeple elma bahçesi kurulacak arazinin ilk önce iklim şartları göz önüne alınmalıdır. Gerekli iklim şartlarını karşılamayan arazilerde sera kurularak bitkiler yetiştirilebilir. Bu durumda da ağaçların rahat büyüyüp gelişebilmesi ve yeterli yüksekliğe ulaşabilmesi için geniş ve yüksek tavanlı bir sera kurulmasına ihtiyaç vardır. Aynı zamanda arazinin toprağı ve topraktaki besin miktarı da hem seracılık için hem de açık alan bahçeciliği için önemli bir unsurdur.
Açık alanda ya da serada yetişen ağaçlar özellikle meyve verme döneminde gün ışığına ihtiyaç duyar. Gün ışığı, meyvelerin renklenmesini ve lezzet kazanmasını sağlar. Yeterli güneş görmeyen meyvelerin kalitesi düşük olur. Bunun için meyve verme döneminde tüm dallardaki meyvelerin mümkün olduğunca dengeli güneş ışığı alabilmesine olanak tanımak amacıyla ağacın düzgün budanmış olmasına dikkat edilmelidir. Bunun yanı sıra gübre ve sulama ile bitkilerin besin ihtiyaçlarını karşılamak da meyve kalitesini doğrudan etkiler. Özellikle çiçeklenme döneminden önce bitkinin yeterli besine ulaşmış olması meyvenin gelişimine de katkı sağlar.
Elma Yetiştiriciliğinde Önemli Detaylar
Elma hasat zamanı geldiğinde ticari olarak iyi verim alabilmek için ağacın ihtiyaç duyduğu iklim şartları, toprak çeşidi ve yetişme sürecinde arazinin bakımı gibi detaylar önem taşır. Elma ağacı kışın yaprak döken bir bitkidir. Bu sebeple toprağı havalandırmak için kışın arazinin yapraklardan temizlenmesi gerekir. Aynı zamanda yabani otlar da ağaç diplerinden sökülmelidir.
Elma Fidanı Dikimi ve Hasat Zamanı
Yeterli olgunluğa erişmiş fidanlar genellikle kış aylarında dikilir. Ocak ve şubat ayları elma fidanı dikimi için en çok tercih edilen zamandır. Dikim esnasında fidanların dikileceği toprakta yaklaşık bir metrelik çukurlar açılır. Çukurun içine ilk önce fidanın sağlıklı yetişmesine ve çiçeklenmesine fayda sağlayacak gübre karışımları dökülür. Daha sonra fidan dikimi yapılır. Dikim esnasında çukurlar açılırken iki çukur arası mesafe göz önünde alınmalıdır. Bu mesafe seçtiğiniz elma türüne göre hesaplanır. Ağaçların geleceği maksimum boyut ağacın türüne bağlı olarak değişiklik göstereceğinden ekim mesafesi de aynı şekilde değişkenlik gösterir. Fidan dikimi bittikten hemen sonra sulama yapılmalıdır. Dikimde dikkate alınacak hususlar kısaca;
- Bahçenin uzun kenarından başlayarak fidan yeri hazırlanır,
- Dikim yerlerine işaret kazıkları çakılır,
- 50 cm genişliğinde ve 50–60 cm derinliğinde çukurlar açılır,
- Dikimde mutlaka dikim tahtası kullanılmalıdır (fidanların dik durması için),
- Fidan aşı noktaları mutlaka toprak üzerinde kalmalıdır,
- Dikim sırasında gübreleme yapılmamalıdır,
- Dikimde hakim rüzgarlara dikkat edilmelidir,
- Dikimden sonra can suyu mutlaka verilmelidir.
Dikilen fidanlar 7-8 yıl içinde meyve vermeye başlar ve bir elma ağacı yaklaşık 35 yıl boyunca meyve verebilir. Ticari olarak meyvelerin toplanması için ağaç üzerinde tam olgunlaşması beklenmez. Tam olgunlaşan meyve, ince kabuklu ve dolayısıyla hassas olur. Bu sebeple elmalar tam olgunlaşmadan, sert zamanlarındayken hasat makinesi aracılığıyla toplanır.
Elma Gübreleme ve Sulama
Kış ayları gübreleme için uygun zaman dilimi değildir. Bu aylarda bitki genellikle dinlenme döneminde olur. İlkbahar itibari ile ilk gübrelemeye başlanmalıdır. Gübreleme için kullanılan azot, fosfor ve potasyum içerikleri bitkinin dallanma, çiçeklenme ve meyve verme dönemlerinde farklı oranlarda tercih edilir.
1 ton verim için bitkinin ihtiyaç duyduğu saf N P K miktarları;
- N 2-2,8 kg/da
- P 0,9-0,9 kg/da
- K 2,6-3,5 kg/da
- Mg 0,5-0,8 kg/da
- Ca 3,2-3,8 kg/da’dır.
Gübreleme programları hazırlanırken mutlaka toprak ve yaprak analizleri yapılmalı, bu doğrultuda programlar hazırlanmalıdır.
Elma ağaçları gençken daha fazla suya ihtiyaç duyar. Fidan ekiminden meyve verecek olgunluğa gelene kadar bol sulama ister. Meyve vermeye başlayan ağaçlar ise çiçek ve meyvelerin olgunlaşma döneminde çok suya ihtiyaç duyar. Bu dönem genelde mayıs ve ekim ayları arasıdır. Ekim ayından sonra hava sıcaklığının azalmasıyla yavaş yavaş dinlenmeye çekilen ağaçların su ihtiyacı da minimum seviyelere iner.
Elma Yetiştiriciliğinde Zararlılarla Mücadele
Elma ağacının meyvesi pek çok türden canlıyı kendine çekecek lezzete sahiptir. Bu sebeple ticari olarak yetiştirilen elmalardaki en büyük sorun elmayı yiyen ve meyveye zarar veren kurt, çekirge, böcek ve tırtıl gibi canlılardır. Bu canlılar hem meyveye hem de ağacın gövdesine zarar vererek ağacın ölümüne dahi yol açabilecek denli tehlikeli olabilir. Çünkü bu canlılar sadece meyve yemekle yetinmez yuvalarını da buraya yaparak ağaç üzerinde çoğalırlar. Bu da daha yıkıcı bir etkiye sebep olur. Bunun yanı sıra çeşitli hastalıklar da elma ağacını tehdit eder.
Elma ağaçlarında hastalıklarla mücadelede uygun budama yöntemleri bazı hastalıkların yayılımı için etkili olur. Bunun yanı sıra ağaç ve meyve gelişimine göre yıl içinde birkaç kez ilaçlama yapılması gerekebilir. İlaçlamalar için ağacın çiçeklenme ve meyve verme döneminin hemen öncesi ve dinlenme dönemine geçtiği zaman tercih edilir. İklim koşulları ve yağış miktarı da hastalık ve haşere riskinde etkilidir. Bundan dolayı zararlılarla mücadelede iklim şartları da önemli rol oynar. Yoğun yağmurlardan sonra nemli toprakta hastalık ve haşere artışı olabileceği için ilkbahar sonu ilaçlama için sıklıkla tercih edilir. Siz de elma yetiştiriciliğinde ihtiyaç duyabileceğiniz tüm tarım ürünleri için Hektaş kalitesini tercih edebilirsiniz.